پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در خاورمیانه باستان، گروهی از مردمان زندگی می‌کردند که از حیث تاریخی و فرهنگی، ریشه‌ای بس عمیق در منطقه داشتند: آرامی‌ها (Aramaean)، گروهی از مردمان سامی که هم‌تبار عرب‌ها بودند. از نکات جالب پیرامون آرامیان این بود که آنان شدیداً بر ساسانیان و زرتشتیان تاثیر گذاشته بودند. حتی هخامنشیان نیز در مسائل گوناگون، وابسته به آنان بودند.

هخامنشیان، خط میخی خود را مدیون ایلامیان و آرامیان بودند

زرتشتیان، خط خود را از یهودی‌‌ها و آرامی‌ها (که هم‌تبار عرب‌ها بودند) یاد گرفتند

آناهیتا و اصالتِ غیر آریایی

آیا هخامنشیان عرب‌پرست نبودند؟

اما نکته جالب‌تر اینکه زرتشتیان عصر ساسانی، در کتیبه‌های خود به فراوانی از لوگوگرام‌‌ها یا همان هزوارِشهای آرامی-عربی استفاده می‌کردند. از جمله لفظ آب که در کتیبه‌های ساسانی به صورت 'MY (مَیا / مَیَه) نوشته می‌شد. این لفظ، همان لفظ «مای» است که عرب‌های شمال جزیرة العرب به کار می‌بردند. یعنی آب! که امروز عرب‌های خوزستان و عراق هم به همین صورت تلفظ می‌کنند. که البته عرب‌های حجازی به آن می‌گویند «ماء». ساسانیان حتی برای نوشتن و به کتابت درآوردن یک لیوان آب هم به زبان آرامی (که هم‌ریشه و هم‌تبار و برادرِ زبان عربی است) نیازمند بودند. چنانکه در کتیبه کَرتیر در سرمشهد (KSM) و کتیبه کرتیر در کعبه زرتشت (KKZ) و کتیبه کرتیر در نقش‌رستم (KNRm) این گونه آمده است. 

همچنین کتیبه‌های ساسانی برای واژه شاهنشاه، از لفظ آرامیِ ملکان‌ملکا استفاده می‌کردند. این واژه همان لفظ عربیِ مَلِک به معنی «پادشاه» است:

در کتیبه‌های ساسانی، «زن» و «بانو» به صورت MR'T نوشته می‌شد. که این واژه همان لفظ إمرأة در زبان عربی است که به معنی «زن» است. ساسانیانِ زرتشتی برای نوشتنِ لفظ زن، وابسته به زبان‌های سامی بودند:

همچنین در برخی کتیبه‌های دیگر ساسانی، برای لفظ «زن» از واژه NYSH استفاده شده که در زبان آرامی به صورت نیشَه و در زبان عربی به صورت نِسَه و نسا خوانده می‌شود:

دیگر لفظ آرامی که در کتیبه‌های ساسانی وجود دارد، واژه SNT (شَنَة) است... همان لفظ عربیِ سَنَة، به معنی سال:

یکی دیگر از واژه‌های عربی-آرامی که زرتشتیان ساسانی در کتیبه‌های خود از آن استفاده می‌کردند، لفظ SM بود. این واژه در زبان آرامی به صورت اِشم و در زبان عربی به صورت اِسم تلفظ می‌شود و زرتشتیان در کتیبه‌های خود به جای لفظ پارسی «نام» از معادلِ عربی-آرامی آن استفاده می‌کردند. 

این‌ها تنها چند مورد از واژگان عربی و آرامی است که زرتشتیان در کتیبه‌های خود از آن استفاده می‌کردند. آن هم در دوران پیش از اسلام. البته طبیعی است که هر زبانی از زبان‌های دیگر اَخذ کند، اما رفتار برخی از هموطنان ما در دشمنی با زبان عربی و تلاش برای سره نویسی حقیقتاً نامعقول است. دشمنی با زبان عربی (و دیگر زبان‌‌های سامی) علاوه بر اینکه خلاف داشته‌های باستانی است، خلاف مصالح ادبی و فرهنگی ایران امروز نیز هست. خلاف داشته‌های باستانی است چون در کتیبه‌های باستانی هم به وفور واژگانی از این زبان‌ها می‌بینیم. خلاف مصالح ادبی و فرهنگی ایران امروز است چون بزرگترین مجامع ادبی و عرفانی ایران از قبیل دیوان حافظ، کلیات سعدی، مثنوی مولوی و دیوان شمس، آثار نظامی گنجوی و... همگی مملو از کلمات و عبارات عربی است.

مأخذ:

دکتر محمود جعفری دهقی، راهنمای کتیبه‌های فارسی میانه، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، 1395.