پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ عثمان در زمان حکومتش به اقوام، نزدیکان و برخی صحابه توجه می‌کرد و به آنها ثروت زیادی عطا کرد؛ مثلاً نقل شده است که فقط به طلحه، دویست هزار دینار هدیه پرداخت. به عایشه نیز سهم زیادی از بیت المال می‌پرداخت، اما با این وجود، هر دو نفر آنان، از اولین کسانی بودند که بر خلیفه شوریدند و مردم را علیه عثمان تحریک کردند. طلحه از کسانی بود که خانه عثمان را محاصره کرد و حتی آب را بر عثمان بست تا اینکه با پا در میانی حضرت علی علیه‌السلام، به عثمان آب رساندند.

عایشه در مقام همسر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، نامه‌هایی را به اشخاص و افراد متعددی می‌نوشت و آنها را علیه خلیفه می‌شوراند. شورش طلحه، علیه خلیفه، طبیعی بود؛ زیرا وی خلافت را حق خود می‌دانست. طلحه، از اصحاب کبار پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بود و بر خلاف عثمان، در جنگ‌های زیادی شرکت داشت؛ به همین جهت خلافت را حق خود می‌دانست.

به هر حال عایشه و طلحه، نقش اساسی در شورش و کشتن خلیفه داشتند. همان روزهایی که خانه عثمان محاصره شده بود، عایشه به اتفاق همسر دیگر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، ام‌سلمه، آهنگ حج کردند. عایشه با این تصمیم، قصد داشت که در زمان قتل خلیفه، در مدینه حضور نداشته باشد. هنگامی که عثمان از این قضیه متوجه شد، پیکی را فرستاد و از عایشه خواست که در مدینه بماند و شورشیان را به صبوری دعوت کند، ولی عایشه، عمداً مدینه را به قصد مکه ترک کرد.[1]

خانه خلیفه، مدتی بود که در محاصره بود و پا درمیانی حضرت علی علیه‌السلام نیز برای رفع حصر، نتیجه نداده بود. به این ترتیب، با اقدامات شورشیان، عثمان در روز جمعه، 18 ذی‌حجه سال 35 هجری در خانه‌اش کشته شد.[2]

وقتی خبر مرگ عثمان به عایشه رسید، دستور داد که در بیرون حرم، برایش خیمه بزنند تا مردم را آگاه کند که عثمان آنها را به سوی بدبختی کشانده بود و این طلحه است که می‌تواند خلافت را در مسیر درست ادامه دهد. طلحه و عایشه، مطمئن بودند که پس از عثمان، علی علیه‌السلام موقعیت خلافت را ندارد؛ زیرا تصورشان این بود که مردم و صحابه، از او رویگردان هستند و به همین جهت، در قتل عثمان بیشترین همکاری را کردند،[3] اما وقتی مردم به سوی علی علیه‌السلام روانه شدند و امام علی به خلافت رسید. این دو نفر (طلحه و عایشه) که آرزوهای خود را بر باد رفته می‌دیدند، پیراهن عثمان را بر سر دست گرفته و خون‌خواهی عثمان را بهانه کرده و علیه امام علی علیه‌السلام شوریدند و جنگ جمل را به وجود آوردند.[4]

پی‌نوشت:
[1]. جانشینی حضرت محمد، مادلونگ، ویلفرد، ترجمه احمد نمایی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی مشهد، ص145.
[2]. الطبقات الکبری، ابن سعد، دار صادر، ج3، ص31. «لَمَّا قُتِلَ عُثْمَانُ، رَحِمَهُ اللَّهُ، يَوْمَ الْجُمُعَةِ لِثَمَانِي عَشْرَةَ لَيْلَةً مَضَتْ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ سَنَةَ خَمْسٍ وَثَلَاثِينَ.»
[3]. جانشینی حضرت محمد، مادلونگ، ویلفرد، ترجمه احمد نمایی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی مشهد، ص146.
[4]. أنساب الأشراف، بلاذری، دار الفکر، ج2، ص222. «قَدِمَ طَلْحَةُ وَالزُّبَيْرُ عَلَى عَائِشَةَ فَأَجْمَعُوا عَلَى الْخُرُوجِ إِلَى الْبَصْرَةِ للطلب بدم عثمان.»

نویسنده: مجتبی محیطی