پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شیعه، همسران پیامبر اسلام را بر پایه آیه ششم سوره احزاب، «امهات مؤمنین» می‌داند و آنان را پاس می‌دارد، اما افسوس که برخی از آنان به فرمان‌های خدا و پیامبر پایبند نبودند؛ نمونه برجسته این ادعا، شرکت عایشه در جنگ «جَمل» است. بنابراین، مهم‌ترین عامل بدگمانی به زندگی و شخصیت عایشه، همسر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله که نگرشی بدبینانه به او در میان گروه‌هایی از مسلمانان پدید آورد، نقش گسترده‌اش در طراحی این جنگ در برابر امیرمؤمنان علی علیه‌السلام است.

او با این کار، افزون بر «خروج علیه امام و خلیفه بر حق مسلمانان»، موجب ریختن خون‌های بسیاری از مسلمانان شد. شمار کشتگان این جنگ، از ده تا 25 هزار نقل شده است.[1] عملکرد ایشان، آسیب‌های فراوانی به جامعه اسلامی رساند. عایشه می‌دانست که پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله پیش از رحلتش بارها فرموده بود: «یا علی! جنگ با تو، جنگ با من است و صلح و دوستی با تو، صلح و دوستی با من است.»[2]

باری، «عایشه»، «طلحه» و «زبیر»، این سخن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و ده‌ها سفارش همانند آن را نادیده گرفتند و با وصی و خلیفه مسلمانان درافتادند. بنابر نقل «حاکم نیشابوری»، رسول گرامی صلی‌الله‌علیه‌وآله بارها به همسر خویش، عایشه هشدار داده بود که مبادا به پیکار با علی علیه‌السلام برخیزی: «یا حمیرا! اَن لا تکونی اَنْتِ.[3] ای عایشه! مواظب باش تو آن کس نباشی  [که بر علی علیه‌السلام خروج می‌کند].»

عایشه پس از این جنگ آرزو می‌کرد که کاش سنگ بودم،[4] درخت بودم،[5] مرده بودم یا در شمار فراموش‌شدگان جنگ جمل، جای داشتم.[6] وی در حال احتضار جزع و فزع می‌کرد؛ علت را پرسیدند؛ گفت: جنگ جمل مانند استخوانی در گلویم مانده است.[7] هنگام قرائت آیه «وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ» به گونه‌ای گریه و بی‌تابی می‌کرد که روسری یا مقنعه‌اش خیس می‌شد.[8] این کارها و سخنان نشان می‌دهد که او از عنوان افتخارآمیز «ام‌المؤمنین» نادرست استفاده کرد؛ چنان‌که هنگام وفاتش در پاسخ به این پرسش که آیا دوست داری کنار رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله دفن شوی؟ چنین گفت: «نه! من پس از پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله حوادثی را پیش آوردم. مرا در بقیع، کنار همسران پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله دفن کنید.»[9] «ذهبی»، دانشمند بزرگ اهل سنت می‌گوید: «مقصود او جنگ جمل است.»[10]

امام علی علیه‌السلام در این جنگ، طرف مقابلش را به فرجام ننگین و آتش جهنم تهدید کرد: «فَارْجِعَا أَیُّهَا الشَّیْخَانِ عَنْ رَأْیِکُمَا فَإِنَّ الآنَ أَعْظَمَ أَمْرِکُمَا الْعَارُ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَجْتَمِعَ [یَتَجَمَّعَ] الْعَارُ وَ النَّارُ.[11] ای طلحه و ای زبیر! از رأی خود برگردید که این بازگشت، تنها ننگ را به دنبال دارد، وگرنه ننگ و آتش با یکدیگر جمع می‌شود.»
ازاین رو، شیعیان او را مانند دیگر همسران پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله؛ یعنی حضرت خدیجه و ام‌سلمه نمی‌دانند.

پی‌نوشت:
[1]. تاریخ طبری، دار التراث، ج4، ص 539؛ «كان قتلى الجمل حول الجمل عشره آلاف، ...» الجمل و النصرة لسيد العترة فی حرب البصرة، شيخ مفيد، ج1، ص419. «و قد اختلفت الروايات فی عدد القتلى بالبصرة فقد جاء في بعضها أنهم خمسة و عشرون ألفا ...»
[2]. سنن الترمذی، ترمذی، شركة مكتبة ومطبعة مصطفى البابی حلبی، ج5، ص699. «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَسَلَّمَ قَالَ لِعَليٍّ وَفَاطِمَةَ وَالحَسَنِ وَالحُسَيْنِ: «أَنَا حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبْتُمْ، وَسِلْمٌ لِمَنْ سَالَمْتُمْ».»
سنن ابن ماجه، ابن ماجه، ج1، ص102.
المعجم الكبير، طبرانی، مكتبة ابن تيمية، ج3، ص40 وج5، ص184.
المستدرک، حاکم نیشابوری، دارالکتب العلمیه، ج3، ص161.
تاريخ دمشق، ابن‌عساكر، دار الفکر، ج14، ص158.
أحكام القرآن، جصاص، دارالکتب العلمیه، ج2، ص508.
مناقب علی، ابن‌مغازلی، دار الآثار، ص305.
مجمع الزوائد، ج9، ص 169.
[3]. المستدرک، دارالکتب العلمیه، ج3، ص129.
الفصول المهمة فی معرفة الائمة، مالكی، دار الحدیث، ج1، ص374.
سبل الهدى و الرشاد فی سيرة خير العباد، صالحی دمشقی، ج10، ص148. «أخرج الحاكم و صححه و البيهقی، عن أم سلمة قال: ذكر النبي صلّى‌اللّه‌عليه‌وسلّم خروج بعض أمهات المؤمنين، فضحكت عائشة، فقال: «انظری يا حميراء أن لا تكونی أنت».»
[4]. الطبقات الکبری، ابن‌سعد، دار صادر، ج8، ص74. «يَا لَيْتَنِي كُنْتُ حَجَرًا.»
[5]. الطبقات الکبری، ابن‌سعد، دار صادر، ج8، ص74. «یا لیتنی کنت شجراً.»
[6]. الطبقات الکبری، ابن‌سعد، دار صادر، ج8، ص74. «وَلَمْ أَكُنْ أُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَ أَحَدًا الْيَوْمَ يُثْنِي عَلَيَّ، لَوَدِدْتُ أَنِّي كُنْتُ نَسْيًا مَنْسِيًّا.»
[7]. ربيع الأبرار ونصوص الأخيار، زمخشری، مؤسسة الاعلمی، ج4، ص124. «جزعت عائشة حين احتضرت، فقيل لها: فقالت: اعترض فی حلقی يوم الجمل.»
[8]. الدر المنثور، دار الفکر، ج6، ص600؛ الطبقات الکبری، ابن‌سعد، دار صادر، ج8، ص81. «كَانَت عَائِشَة رَضِي الله عَنْهَا إِذا قَرَأت (وَقرن فِي بيوتكن) بَكت حَتَّى تبل خمارها.»
[9]. عقد الفرید، ج5، ص79؛«وقيل لها: تدفنين مع رسول الله صلّى‌الله‌عليه‌وسلم؟ قالت: لا، إنی أحدثت بعده حدثا، فادفنوني مع إخوتی بالبقيع.»
طبقات الکبری، ابن‌سعد، دار صادر، ج8، ص74. «قَالَتْ عَائِشَةُ عِنْدَ وَفَاتِهَا: إِنِّي قَدْ أَحْدَثْتُ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلّى‌الله‌عليه‌وسلم، فَادْفِنُونِي مَعَ أَزْوَاجِ النَّبِيِّ صلّى‌الله‌عليه‌وسلم.»
[10]. نقش عایشه در تاریخ اسلام، ج3، ص2٠9.
[11]. نهج البلاغه، نامه 54.