پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ پرسش: آیا دو طرف جنگ جمل مؤمن بودند؟
برخی می‌گویند: خداوند متعال می‌فرماید: «وَ إِن طَائِفَتَانِ مَنَ المُؤمِنِینَ  اقتَتَلُوا فَأَصلِحُوا بَینَهُمَا...[حجرات/9] و هرگاه دو گروه از مؤمنان با هم به نزاع پردازند، آن‌ها را آشتی دهید.» مطابق این آیه، لشکر حضرت علی علیه‌السلام و لشکر عایشه، هر دو مؤمن بودند که باید بین آن‌ها صلح داده می‌شد.

پاسخ: این آیه، مربوط است به دو طایفه از مؤمنین، با فرض ثبوت ایمان؛ ولی اگر یکی از دو طایفه، به دلیل خروج بر امام به حقّ مسلمین، از دین خارج شود، هرگز مشمول این آیه نمی‌شوند. مطابق روایاتی که از مسلم در صحیح نقل شده، هر کس علیه امام زمانش خروج کند، از دین خارج شده است.

مؤیّد این نظریه، روایتی است که بخاری در صحیح خود، از انس در شأن نزول آیه فوق نقل کرده است. انس در حدیثی نقل می‌کند: «هنگامی‌که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نزد عبدالله بن ابیّ آمد، عبدالله به حضرت گفت: از من دور شو! به خدا سوگند! بوی الاغت مرا اذیت می‌دهد. مردی از انصار که در آن‌جا حاضر بود، گفت: به خدا سوگند! بوی الاغ رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله از تو بهتر است. مردی از قوم عبدالله بن ابیّ، غضبناک شد و شروع به دشنام دادن مرد انصاری کرد. هر کس به طرفداری از قوم خودش غضبناک شد. درگیری با چوب و دست و نعلین درگرفت. به ما خبر رسید که این آیه نازل شد: «وَ إِن طَائِفَتَانِ مَنَ المُؤمِنِینَ اقتَتَلُوا فَأَصلِحُوا بَینَهُمَا...[حجرات/9] و هرگاه دو گروه از مؤمنان با هم به نزاع پردازند، آن‌ها را آشتی دهید.»[1] شأن نزول گرچه مُخصِّص نیست، ولی آیه را تنها می‌توان در حدود مفادش تعمیم داد که همان خصوص دو طایفه از مؤمنین است و هرگز شامل یک طایفه از مؤمنین و طایفه‌ای که به جهت خروج بر امام حقّ، از ایمان خارج شده‌اند، نمی‌شود.

پی‌نوشت:
[1]. صحیح البخاری، بخاری، دار طوق النجاة، ج3، ص183، ح 2691. «لَوْ أَتَيْتَ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ أُبَيٍّ، «فَانْطَلَقَ إِلَيْهِ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَرَكِبَ حِمَارًا، فَانْطَلَقَ المُسْلِمُونَ يَمْشُونَ مَعَهُ وَهِيَ أَرْضٌ سَبِخَةٌ»، فَلَمَّا أَتَاهُ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: إِلَيْكَ عَنِّي، وَاللَّهِ لَقَدْ آذَانِي نَتْنُ حِمَارِكَ، فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الأَنْصَارِ ...»