مرام ومسلک اهل حق
با بررسی منابع مطالعاتی اهل حق، متوجه می‌شویم، پیروان این مسلک مانند بسیاری از عقاید و آداب‌ورسوم خود، درباره نحوه به وجود آمدن"جَوز" داستان‌سرائی و افسانه‌سازی خرافی بیان کرده‌اند. در این منابع آمده است که درخت جوز، با ریختن قطره‌ای از عرق پیشانی "پیر بنیامین" از یاران خاص سلطان اسحاق، به وجود آمده است.
یکی از اندیشه‌های سرسپردگان فرقه اهل حق، تجلی ذات حق‌تعالی در برخی از انسان‌ها است. اهل حق بر این باور هستند که همراه چنین شخصی تعدادی از مقامات آیینی که ظهور و بروز خواهند داشت. اما ازآنجاکه هیچ مستند و برهانی و منبع وحیانی برای اثبات این مُدعی وجود ندارد، آمار، قانون و معیاری برای ظهور مقامات آیینی بیان‌نشده است.
قرآن کریم وقتی حکم روزه را بیان می‌کند در ذیل آن با جمله‌ای کوتاه به فلسفه روزه اشاره کرده و می‌فرماید: "لعلّکم تتقون." اما هدف از گرفتن سه روز "روزه مرنو" در اهل حق تنها گرامی داشت حادثه نجات سلطان اسحاق و سه نفر از یاران او از تعقیب سپاهی موسوم به "چیچک" است.
یکی از ویژگی‌های آیین یارسان که مورد تأکید منابع کلامی یارسانیان است. اما اعتقاد به اصل "سر مگو" که پیروان مسلک اهل حق در ماهیت آن اختلاف دارند باعث شده است در فرقه اهل حق بیش از هر فرقه‌ای دیگر تفاوت، تضاد و تناقض آراء دیده شود.
بنا بر یکی از این افسانه‌سازی‌ها "بابا یادگار" یکی از یاران خاص سلطان اسحاق به‌صورت معجزه‌آسا از مادری بِکر و از راه دهان به وجود آمده است. بر پایه این اسطوره که ترکیبی از شیوهٔ تولد حضرت عیسی (ع) و سلامت حضرت ابراهیم (ع) پس از عبور از آتش است.
علیرغم اینکه اهل حق امام علی (ع) را اولین مظهر ذات الهی می‌داند، اما "سلطان اسحاق برزنجه‌ای" ملقب به "صاحب کرم"، نزد این فرقه دارای مقام و منزلت بالاتری است. زیرا اولاً: بسیاری از خاندان‌ها و پیروان این فرقه، هیچ‌یک از دستورات حضرت علی (ع) را به‌کار نمی‌برند ولی در عوض تمام کردار و پندار آنان از سلطان اسحاق سرچشمه می‌گیرد.
اگر اعتقاد به دونادون به خاطر این است که روح انسان در اثر گردش در هزار و یک دون، در حال به کمال رسیدن است، انسان پیش از بازگشت به این جهان، یک رشته کمالات را کسب کرده است و آنها را همراه خود دارد. بنابراین چه لزومی دارد که کمالات او را سلب کنیم، سپس او را در مسیر کمال جدیدی قرار دهیم.
یارسانیان و پیروان مسلک اهل حق، آیین خود را «دوره ظهور حقیقت» می‌دانند و معتقد هستند ظهور این آیین زمینه و بستر مناسبی برای کشف و شهود حقایق و اسرار هستی است. اما نه تنها چنین چیزی را نمی‌توان یافت بلکه مباحثی مثل «خداشناسی»، در متون کلامی چنان با نارسایی و ابهام همراه است که راهی برای برون‌رفت از آن وجود ندارد.
برخی از سرسپردگان و سادات خاندان شاه ابراهیمی بر خلاف سادات و مسند نشینان این خاندان، پا در مسیر اندیشه جریان موسوم به «یارسانیزم» یا «یارسانی‌ها» نهاده‌اند و اهل حق را دینی مستقل و خارج از اسلام تلقی می‌کنند و پیروان و سرسپردگان آیین یارسان را پیرو دین سلطان سحاکی می‌خوانند در حالی که برای این خاندان شجره نامه‌ای تنطیم نموده اند تا نسبت خود را به اهل‌بیت پیامبر اسلام (ع) نشان دهند.
عید نوروز برابر با اول فروردین‌ماه (تقویم شمسی)، جشن آغاز سال و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به‌جامانده از دوران باستان است.بنا بر داستان‌سرائی و نقل‌های اساطیری اهل حق، جشن نوروز که یکی از جشن‌های مهم در این فرقه قلمداد می‌شود، این جشن برای پایان آفرینش و خلقت انسان است.
تحریف آثار کلامی فرقه اهل حق، چنان با شدت در تکاپو بوده است و شتابان حرکت می‌کند که اخیراً کلام‌هایی ساخته و آن را کلام حضرت علی (علیه‌السلام) معرفی کرده و در «دیوان گوره» وارد کرده‌اند که حاکی از برداشت‌ها و اعمال سلیقه‌های فردی در این کلام‌ها است.
پیروان مسلک اهل حق بنا بر دفاتر و کلام‌ها خود، همواره اهل حق را، پیرو دین مبین اسلام و مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) می‌دانند. اما گروه نوپدیدی که خود را نماینده اهل حق معرفی می‌نمایند و تحت عنوان "یارسانی" و "یارسانیزم" مشغول به ترویج اندیشه باطل "دین مستقل یارسان"، هستند، اظهار می‌کنند؛ چونکه اهل حق به قرآن اعتقادی ندارد پس دین مستقل است.
یکی از شخصیت‌هایی که در بین سرسپردگان فرقه اهل حق، دارای جایگاه خاصی است و منابع اهل حق او را یکی از رهبران مهم این فرقه، قبل از سلطان اسحاق می‌دانند که وعده‌ی ظهور سلطان اسحاق را داد، شخصی بنام «مبارک شاه» است. در سروده‌هایی منسوب به شاه خوشین، آمده است که او خود را مسلمان و پیرو مذهب شیعه اثناعشری معرفی می‌نماید که دلیلی بر اندیشه "یارسانیزم" است.
علیرغم اینکه مدفن سلطان اسحاق و بزرگان فرقه اهل حق به سمت مکه معظمه است و سیر مستمر سرسپردگان این فرقه نیز بر مراعات قبله اسلامی است، گروهی از پیروان فرقه اهل حق که بر طبل استقلال اهل حق از دیگر ادیان مخصوصاً دین مبین اسلام، می‌کوبند، خلاف این سیره را خواستار هستند.