متن مقاله
کلاس درس امام صادق (علیه‌السلام)، کلاس بسیار گسترده‌ای بود که طالبین علم و دانش از راه‌های دور و نزدیک عازم شهر مدینه می‌شدند تا از دریای بی‌کران علم و دانش و حکمت این امام همام بهرمند شوند. امامی که بارها و بارها در مناسبت‌های مختلفی مانند حج بیت الله الحرام و در کنار جمره عظمی و آن ستون بزرگ سنگی که حاجیان پس از قربانی آن را به عنوان برائت از شیطان سنگ می‌زنند، می‌گفت: «سلونی، سلونی.[1] از من بپرسید، از من بپرسید.» تا همگان بدانند که اوست خلیفه‌ی به حق پیامبر و پیشوای بلامنازع امت اسلامی و همگان به او و علم او وابسته‌اند.
مثلاً در شرح حال ابوحنیفه پیشوای مذهب حنفیان نوشته‌اند: از شیوخی که برای ابوحنیفه از میان اهل بیت پیامبر یاد کرده‌اند، جعفر بن محمد معروف به امام صادق (علیه‌السلام) است که فقیهی عظیم و محدثی کبیر و صدوق است، که افتخار شاگردی این امام همام را داشته است و از او تأثیرپذیری گرفته بود.[2]
و یا مثلاً در شرح حال مالک بن انس نوشته‌اند: از شیوخی که مالک از آنان کسب فیض کرده و در سلوک خود از آنان تأثیر پذیرفت، امام جعفر بن محمد بن علی بن حسین است. او به جعفر صادق معروف است و در رأس اهل بیت پیامبر در مدینه بوده است. او به گونه‌ای بود که هر کس از هر مذهبی که بودند به احترام از او و تجلیل از او می‌پرداختند.[3]
دو پیشوای دیگر اهل سنت یعنی شافعی و احمد بن حنبل شاگردی از شاگردان امام صادق (علیه‌السلام) بودند. چرا که مثلاً پیشوای مذهب شافعی از شاگردان مالک بن انس و مالک هم از شاگردان امام صادق (علیه‌السلام) بود.[4] و یا احمد بن حنبل از شاگردان ابویوسف و خود ابویوسف از شاگردان ابوحنیفه و او هم از شاگردان امام صادق (علیه‌السلام) بودند.[5] و از بزرگان دیگری از اهل سنت، که خود امام و پیشوای مذهب اهل سنت و جماعت بودند، افرادی مانند: سفیان ثوری، عیینه، شعبه بن حجاج و ... هستند که اینان هم از امام صادق (علیه‌السلام) کسب علم و دانش کردند.[6]
حال، این امام جعفر صادق کیست؟ مالک بن انس پیشوای مذهب مالکیان می‌گوید: من زمانی را که با او رفت و آمد داشتم، او را جز در این سه حالت نمی‌دیدم، یا در حال نماز بود، و یا روزه داشت، و یا به تلاوت قرآن مشغول بود. من او را هرگز ندیدم، از پیامبر حدیثی بگوید، جز با حالت طهارت...[7]
در نتیجه و بر این اساس، پیشوایان مذاهب چهارگانه اهل سنت و بزرگان ایشان یا شاگرد بدون واسطه و مستقیماً از امام صادق (علیه‌السلام) کسب فیض کرده‌اند و یا با واسطه از او بهره‌های علمی و معنوی بردند که به گوشه‌ای از این دریای مواج و پرتلاطم از حضرت ایشان اشاره شد.

پی‌نوشت:

[1]. تهذیب الکمال، مزی، دارصادر، بیروت، لبنان، ج5 ص79. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[2]. تاریخ الاسلام، ذهبی، موسسه الرساله، بیروتف لبنان، ج9 ص93. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. الائمه الاربعه، مصطفی شکعه، دار الکتب المصری، قاهره، مصر، (1418ق)، ج1 ص56. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. الائمه الاربعه، ج3 ص11.
[5]. الائمه الاربعه، ج4 ص21.
[6]. الائمه الاربعه، ج2 ص29. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[7]. الشفاء بتعریف حقوق المصطفی، قاضی عیاض، دارالفکر، بیروت، لبنان، (1415ق)، ج2 ص36. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
تهذیب التهذیب، عسقلانی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، ج1 ص386 رقم 1117.