متن مقاله
کلاس درس امام صادق (علیه‌السلام)، کلاس بسیار گسترده‌ای بود که طالبین علم و دانش از راه‌های دور و نزدیک عازم شهر مدینه می‌شدند تا از دریای بی‌کران علم و دانش و حکمت این امام همام بهرمند شوند. امامی که بارها و بارها در مناسبت‌های مختلفی مانند حج بیت الله الحرام و در کنار جمره عظمی و آن ستون بزرگ سنگی که حاجیان پس از قربانی آن را به عنوان برائت از شیطان سنگ می‌زنند، می‌گفت: «سلونی، سلونی.[1] از من بپرسید، از من بپرسید.» تا همگان بدانند که اوست خلیفه‌ی به حق پیامبر و پیشوای بلامنازع امت اسلامی و همگان به او و علم او وابسته‌اند.
مثلاً در شرح حال ابوحنیفه پیشوای مذهب حنفیان نوشته‌اند: از شیوخی که برای ابوحنیفه از میان اهل بیت پیامبر یاد کرده‌اند، جعفر بن محمد معروف به امام صادق (علیه‌السلام) است که فقیهی عظیم و محدثی کبیر و صدوق است، که افتخار شاگردی این امام همام را داشته است و از او تأثیرپذیری گرفته بود.[2]
و یا مثلاً در شرح حال مالک بن انس نوشته‌اند: از شیوخی که مالک از آنان کسب فیض کرده و در سلوک خود از آنان تأثیر پذیرفت، امام جعفر بن محمد بن علی بن حسین است. او به جعفر صادق معروف است و در رأس اهل بیت پیامبر در مدینه بوده است. او به گونه‌ای بود که هر کس از هر مذهبی که بودند به احترام از او و تجلیل از او می‌پرداختند.[3]
دو پیشوای دیگر اهل سنت یعنی شافعی و احمد بن حنبل شاگردی از شاگردان امام صادق (علیه‌السلام) بودند. چرا که مثلاً پیشوای مذهب شافعی از شاگردان مالک بن انس و مالک هم از شاگردان امام صادق (علیه‌السلام) بود.[4] و یا احمد بن حنبل از شاگردان ابویوسف و خود ابویوسف از شاگردان ابوحنیفه و او هم از شاگردان امام صادق (علیه‌السلام) بودند.[5] و از بزرگان دیگری از اهل سنت، که خود امام و پیشوای مذهب اهل سنت و جماعت بودند، افرادی مانند: سفیان ثوری، عیینه، شعبه بن حجاج و ... هستند که اینان هم از امام صادق (علیه‌السلام) کسب علم و دانش کردند.[6]
حال، این امام جعفر صادق کیست؟ مالک بن انس پیشوای مذهب مالکیان می‌گوید: من زمانی را که با او رفت و آمد داشتم، او را جز در این سه حالت نمی‌دیدم، یا در حال نماز بود، و یا روزه داشت، و یا به تلاوت قرآن مشغول بود. من او را هرگز ندیدم، از پیامبر حدیثی بگوید، جز با حالت طهارت...[7]
در نتیجه و بر این اساس، پیشوایان مذاهب چهارگانه اهل سنت و بزرگان ایشان یا شاگرد بدون واسطه و مستقیماً از امام صادق (علیه‌السلام) کسب فیض کرده‌اند و یا با واسطه از او بهره‌های علمی و معنوی بردند که به گوشه‌ای از این دریای مواج و پرتلاطم از حضرت ایشان اشاره شد.

پی‌نوشت:

[1]. تهذیب الکمال، عسقلانی، دارصادر، بیروت، لبنان، ج5 ص79.
[2]. تاریخ الاسلام، ذهبی، موسسه الرساله، بیروتف لبنان، ج9 ص93.
[3]. الائمه الاربعه، مصطفی شکعه، دار الکتب المصری، قاهره، مصر، (1418ق)، ج1 ص56.
[4]. همان، ج3 ص11.
[5]. همان، ج4 ص21.
[6]. همان، ج2 ص29.
[7]. الشفاء بتعریف حقوق المصطفی، قاضی عیاض، دارالفکر، بیروت، لبنان، (1415ق)، ج2 ص36.
تهذیب التهذیب، عسقلانی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، ج1 ص386 رقم 1117.