پابگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ پرسش: آیا آیه 117 سوره توبه دلالت بر عدالت صحابه دارد؟
خداوند متعال می‌فرماید: «لَقَدْ تابَ اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ وَ الْمُهاجِرينَ وَ الْأَنْصارِ الَّذينَ اتَّبَعُوهُ في‏ ساعَةِ الْعُسْرَةِ مِنْ بَعْدِ ما كادَ يَزيغُ قُلُوبُ فَريقٍ مِنْهُمْ ثُمَّ تابَ عَلَيْهِمْ إِنَّهُ بِهِمْ رَؤُفٌ رَحيمٌ.[توبه/117] مسلّماً خداوند رحمت خود را شامل حال پیامبر و مهاجران و انصار، که در زمان عسرت و شدّت (در جنگ تبوک) از او پیروی کردند، نمود؛ بعد از آن‌که نزدیک بود، دل‌های گروهی از آن‌ها از حقّ منحرف شود (و از میدان جنگ بازگردند)؛ سپس خدا توبه آن‌ها را پذیرفت، که او نسبت به آنان مهربان و رحیم است.»

پاسخ اوّل: در مورد توبه خدا بر پیامبرش(صلی الله علیه و آله و سلم)، مقصود به آن، رجوع به رحمت از جانب خداوند بر آن حضرت است؛ نه معنای حقیقی توبه، زیرا از حضرت گناهی صادر نشده است، و در مورد مهاجرین و انصار می‌گوییم: خداوند از گناهان گذشته‌‍‌ی آنان به جهت پیروی از پیامبر در وقت عسر و حرج صرف‌نظر کرد و این ربطی به گناهان بعد آن‌ها و نیز عدالت تمام صحابه ندارد.
دوم: آیه فوق مربوط به افراد خاصی از صحابه است که در وقت عسر و حرج، پیامبر اکرم را یاری نمودند.
سوم: مقصود به «ثمّ تاب علیهم» از آن‌جا که تکرار شده است، هدایت به خیر و توفیق است.
چهارم: ممکن است پذیرش توبه‌ی آنان از گناه خاصی باشد که در آن معرکه از آن‌ها صادر شده بود، و آن کوتاهی برخی صحابه از شرکت در جهاد است، و لذا خداوند متعال در مذمّت برخی از صحابه می‌فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ما لَكُمْ إِذا قيلَ لَكُمُ انْفِرُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَ رَضيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الْآخِرَةِ فَما مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلاَّ قَليلٌ.[توبه/38] ای کسانی‌‌که ایمان آورده‌اید! چرا هنگامی‌که به شما گفته می‌شود: به سوی جهاد در راه خدا حرکت کنید! بر زمین سنگینی می‌کنید (و سستی به خرج می‌دهید)؟! آیا به زندگی دنیا به جای آخرت راضی شده‌اید؟! با این‌که متاع زندگی دنیا در برابر آخرت، جز اندکی نیست.»[1]

پی‌نوشت:

[1]. تاریخ خلفا، علی‌اصغر رضوانی، ص94.