پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله) عایشه است که در تاریخ صدر اسلام نقشی بسیار پررنگ داشته است. عایشه نزد اهل سنت از جایگاه بسیار خاص و ویژه‌ای برخوردار است، به گونه‌ای که وی را «ام المومنین» نام نهاده و بسیاری از عالمان اهل سنت او را افضل و برتر از همه همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌دانند. اما ایشان در نزد شیعه به واسطه برخی از رفتارها و عملکردهایش در قبال اهل بیت (علیهم السلام)، از آن منزلتی که در نزد اهل سنت دارا است برخوردار نیست؛ چراکه شیعه برخی از رفتارها و اعمال وی را نپسندیده و از این جهت، جایگاهش در نزد شیعه، نسبت به سایر همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله) کمرنگ‌تر است.

یکی ازعملکردهای عایشه که شیعه آن را نپسندیده، اظهار خشنودی وی از شهادت حضرت زهرا (علیها السلام) است که این خبر علاوه بر منابع شیعی، در منابع اهل سنت نیز آمده است؛ چنان‌که عالم اهل سنت ابويعقوب يوسف بن إسماعيل لمعانى معتزلی حنفی(م606ق)، _ که یکی از اساتید حنفی ابن ابی الحدید است _ می‌گوید: «از زمان وفات رسول خدا (صلی الله علیه و آله) تا زمان وفات حضرت فاطمه (علیها السلام) همواره از عایشه، سخنان نیش‌دار و روان‌کاه برای امیرالمومنین و فاطمه زهرا (علیهما‌السلام) آورده می‌شد، و امیرالمومنین و حضرت زهرا (علیهما‌ السلام) بر آن غیظ شدیدِ عایشه، صبر پیشه می‌کردند... .»[1]
او در ادامه می‌گوید: «پس از شهادت حضرت زهرا (علیها السلام) تمام همسران رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برای تسلیت گفتن، نزد بنی هاشم آمدند، اما عایشه نیامد و خود را به مریضی زد. به امیرالمومنین (علیه السلام) نیز اخباری رسید که عایشه از شهادت حضرت زهرا (علیها السلام) ابراز خوشحالی کرده است.»[2]

از عایشه که همسر پیامبر (صلی الله علیه و آله) است انتظار نمی‌رود، از مرگ دخت گرامی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) خوشحال شود! 
آیا این خوشحالی، خلاف محتوای آیه‌ی «قل لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى.[شوری/23] بگو به ازاى آن [رسالت] پاداشى از شما خواستار نيستم، مگر دوستى به نزدیکانم» نیست؟! اگر فاطمه (علیهاالسلام) محبوبِ عایشه بود، پس چرا از مرگش خشنود و شادمان شد؟ آیا انسان در مرگ محبوب خود خوشحال می‌گردد؟!

گرچه ممکن است قبول این مسأله برای اهل سنت سخت باشد، اما شادی عایشه از شهادت امیرالمومنین (علیه السلام)[3] خود شاهد و مؤید دیگری است که احتمال شادی وی از شهادت حضرت زهرا (علیها السلام) را تقویت می‌کند، و این‌ها مهر تاییدی است بر این‌که او با خط امیرالمومنین و فاطمه (علیهما‌ السلام) مخالف بوده، به طوری که از مرگشان خوشحال شده است.

پی‌نوشت:

[1]. «كان يبلغه و فاطمة عنها كل ما يكرهانه منذ مات رسول الله إلى أن توفيت فاطمة و هما صابران على مضض و رمض..... ‌قال [ابویعقوب اللمعانی]: ثُمَّ مَاتَتْ فَاطِمَةُ فَجَاءَ نِسَاءُ رَسُولِ الله کُلُهُنَّ إلَىٰ بَنِی‌هَاشِمٍ فِی الْعَزَاءِ إلَّا عَائِشَة فَإنَّهَا، لَمْ تَأتَ وَ أظْهَرَتْ مَرَضَاً وَ نُقِلَ إلَىٰ عَلِیٍ عَنْهَا کَلَامٌ یَدُلُّ عَلَى السُّرُورٍ». شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ابن أبی الحديد معتزلی شافعی(م656هـ)، المحقق : محمد أبو الفضل ابراهيم، قم، دار الکتب العلمیة، مؤسسة إسماعیلیان للطباعة والنشر والتوزیع، ج9، ص198؛ احادیث ام المؤمنین عائشه، العلامة السيد مرتضى العسكری، نشر توحید، چاپ پنجم، 1414ق-1994م، ج ۲، ص ۸۱.
[2]. همان.
[3]. تاریخ الرسل و الملوک (تاریخ الطبری)، ابوجعفر محمد بن جریر بن یزید بن کثیر طبری آملی(م310ق)، بیروت، دار الکتب العلمیة، ج3، ص15؛ و تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، 1387ق، ج5، ص150، متن کتاب؛/ و مقاتل الطالبین، ابوالفرج علی بن حسین بن محمد بن احمد بن هیثم اموی قرشی اصفهانی(م۳۵۶ق)، شرح و تحقيق سيداحمد صقر، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ص55، تصویر کتاب؛/ و الکامل فی التاریخ، أبوالحسن علي بن أبي الكرم محمد بن محمد الشيباني الجزري، معروف به عز الدين ابن الأثير(م630ق)، تحقيق: عمر عبد السلام تدمری، بیروت، دار الكتاب العربي، چاپ اول، 1417ق-1997م، ج2، ص743-744، متن کتاب؛ همان، تحقیق: آبوالفداء عبدالله القاضی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ج3، ص259؛/ و جمل من أنساب الأشراف، أحمد بن يحيى بن جابر بن داود البَلَاذُری(م279ق)، تحقيق: سهيل زكار و رياض الزركلی، بیروت، دار الفكر، چاپ اول، 1417ق-1996م، ج2، ص505، متن کتاب؛/ و ر.ک: مقالات «شادی و سجده‌ی شکر عائشه از خبر شهادت امیرالمومنین» و «بررسی سند حدیث «سجده شکر عائشه از شنیدن خبر شهادت امیرالمومنین»».

نویسنده: مصطفی عباسی هرازی