پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شب قدر از شب های با‌عظمت و با ‌اهمیت سال بوده که قلم ها در وصفش ناتوان، زبانها در توصیفش قاصرند و عقل در فهم آن مبهوت و درمانده است. شبی شكوهمند به سبب نزول قرآن: «إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ [قدر/1] ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم.» و شبى بزرگ كه پيامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آن را چنين ستوده است: «شَهرُ رَمَضانَ سَيِّدُ الشُّهورِ، و لَيلَةُ القَدرِ سَيِّدَةُ اللَّيالى؛[1] ماه رمضان، سرور ماه‌ها و شب قدر، سرور شب‌هاست.» و امام صادق (عليه‌السلام) آن را «قلب» اين ماه ناميده است: «قَلبُ شَهرِ رَمَضانَ لَيلَةُ القَدرِ؛[2] قلب ماه رمضان، شب قدر است.»

بی شک دلیل فضیلت این شب بر شب های دیگر به اعتبار اموری است که در این شب رقم می خورد وگرنه اجزای زمان یا مکان، درجه و رتبه وجودیشان یکی است و بین آنها تفاوتی وجود ندارد.
در احادیث اسلامی نیز به صراحت بیان شده که در تمام سال شبی به خوبی و فضیلت شب قدر نمی‌رسد. برای نمونه، در روایتی از رسول خدا (صلی‎الله‌علیه‎وآله) آمده است که شب قدر از موهبت‌های خدا بر مسلمانان است و هیچ یک از امت‌های پیشین از این موهبت برخوردار نبوده‌اند.»[3]

ویژگی شب های قدر
در بسيارى از احاديث، به عنوان یکی از ويژگی های شب قدر، بر اين نکته تأكيد شده است كه تقدير امور مردم و سامان بخشى اوضاع و احوال آنان در طول سال، در اين شب رقم زده مى‌ شود؛ شبى كه سرنوشت و فيصله يافتن همه كارهايى كه تا سال آينده پيش خواهد آمد، در اين شب فرود مى‌ آيد.

البته سرنوشت انسان در شب قدر و رقم خوردن آن چه در يك سال آينده بر او خواهد گذشت، به معناى آن نيست كه او به طور كامل در برابر اين سرنوشت، بى اختيار باشد، بدان سان كه براى تغيير آن، هيچ كارى از او بر نيايد؛ بلكه او مى‌ تواند در سايه دعا و توسّل و با انجام دادن كارهاى شايسته، مقدّرات حتمى خود را كه در شب قدر، رقم خورده‌ اند، تغيير دهد. از اين رو، امام باقر (عليه‌السلام) فرموده است: «فَما قُدِّرَ فى تِلك اللَّيلَةِ وقُضِىَ فَهُوَ مِنَ المَحتُومِ و للّه ِ عزوجل فيهِ المَشِيَّةُ.[4] آنچه در آن شب، مقدّر (معيّن) شده، حتمى است و البته خدا مى‌ تواند در آنها، آنگونه كه بخواهد عمل كند.»

شاهد این معنی در آیات سوره «دخان» است که می فرماید: «إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَة مُبارَکَة إِنّا کُنّا مُنْذِرینَ فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْر حَکیم [دخان3-4] ما این کتاب مبین را در شبی پر برکت نازل کردیم و ما همواره انذار کننده بوده‌ایم در آن شب که هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین می‌گردد.» این بیان با روایات گوناگونی هماهنگ است، آن‌چنان که از امام رضا (علیه‌السلام) منقول است: «خداوند در شب قدر آن‌چه را که از این سال تا سال بعد پیش خواهد آمد، مقدّر می‌فرماید؛ از زندگی یا مرگ، از خوب یا بد یا روزی. پس آن‌چه خداوند در این شب مقرر می‌کند، به حتم واقع خواهد شد.»[5]

دلیل این همه فضیلت برای این شب چیست؟
برکات الهی در این شب زیاد و بسیار نزدیک است. در این شب، رحمت و فضل الهی بر بندگان خدا نازل ‌می شود. هم شب قرآن است و هم شب عترت.
در حقیقت، ما در این شبِ منحصر به فرد و در مناجات خود با پروردگار، دو ثقل عالَم هستی، یعنی قرآن حکیم و اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) را در نزد حضرت حق شفیع قرار می‌ دهیم. به همین دلیل است که قرآن به سر گرفتن و اشاره به نام‌های معصومین (علیهم‌السلام) از اعمال مشترک شب‌های قدر و خواندن مکرر برخی سوره‌ های قرآن و دعای سلامتی آقا امام زمان (ارواحنافداه) و زیارت امام حسین (علیه‎السلام) از اعمال ویژه شب‌های قدر است.

استفاده از این فرصت طلایی
انسان هایی که قدر زمان و فرصت های زندگی را می دانند، هیچ موقعیتی را بیهوده و به واسطه کاهلی یا بی توجهی از دست نمی دهند؛ چنین افرادی قدر و ارزش شب‌ های قدر را نیز دانسته و برای کسب خیرات و برکات این فرصت معنوی تلاش می‌ کنند.
از امام باقر (عليه‌السلام) درباره «ليلةالقدر خيرٌ من ألف شهر» پرسيدند. حضرت فرمود: «عمل صالح در شب قدر از قبيل نماز و زكات و انواع كارهاى خوب بهتر است از عمل در هزار ماهى كه در آن ليلة القدر نباشد.»[6] شب‏‌های قدر، اوج پر گشودن در فضای نیایش و بندگی و نهایت شکوفایی رحمت الهی بر بندگان است.

پی‌نوشت:
[1]. علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج40، ص54، ح89.
[2]. کلینی، الكافى، ج4، ص66، ح1.
[3]. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۵ش، ج۲۷، ص۱۹۰.
[4]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال، ص93، ح11.
[5]. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص133.
[6]. کلینی، الكافى، ج4، ص158، ح6.