متن مقاله
در بسیاری از روایاتی که فضایل زیارت امام رضا (علیه‌السلام) بیان شده است، قید «عارفاً بحقه» مشاهده می‌شود، به عنوان نمونه به دو روایت زیر توجه بفرمایید:
1) امام باقر (علیه‌السلام) فرموده است: «يَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِ مُوسَى اسْمُهُ اسْمُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه‌السلام) فَيُدْفَنُ فِي أَرْضِ طُوسَ وَ هِيَ مِنْ خُرَاسَانَ‏ يُقْتَلُ فِيهَا بِالسَّمِّ فَيُدْفَنُ فِيهَا غَرِيباً فَمَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْرَ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قَاتَل.[1]‏ فرزندی از فرزندانم که اسمش همانند اسم امیرالمومنین (علیه‌السلام) است، در خراسان به‌واسطه سم به شهادت می‌رسد و در طوس دفن می‌شود. هر کسی‌که او را با معرفت زیارت کند، خدای متعال، به او اجر انفاق کنندگان قبل از فتح و هم‌چنین اجر قتال کنندگان را خواهد داد.»
2) امام صادق (علیه‌السلام) نیز می‌فرمایند: «مَنْ زَارَهُ إِلَيْهَا عَارِفاً بِحَقِّهِ أَخَذْتُهُ بِيَدِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ أَدْخَلْتُهُ الْجَنَّةَ وَ إِنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الْكَبَائِر.[2] کسی‌که امام رضا (علیه‌السلام) را با معرفت زیارت کند، دستش را در روز قیامت می‌گیرم و او را در بهشت داخل می‌کنم، هرچند از اهل کبائر باشد.»
حال سؤالی که مطرح می‌شود این است که به چه زیارتی، زیارت با معرفت می‌گویند؟ به دیگر سخن، زائر باید به چه درجه‌ای از معرفت نسبت به امام رضا (علیه‌السلام) برسد که قید «عارفاً بحقه» بر او بار شود؟
پاسخ این سؤال مهم در بسیاری از کتب روایی شیعه نقل شده است؛ چنان‌که وقتی شخصی از امام صادق (علیه‌السلام) پرسید؟ «مَا عِرْفَانُ حَقِّهِ؟ معرفت نسبت به حق امام رضا (علیه‌السلام) چگونه حاصل می‌شود؟» آن حضرت چنین پاسخ فرمودند: «يَعْلَمُ أَنَّهُ إِمَامٌ مُفْتَرَضُ الطَّاعَةِ غَرِيبٌ شَهِيد.[3] زائر علم داشته باشد که او [امام رضا (علیه‌السلام)] امامی است که سه ویژگی دارد: اطاعت از او واجب است، غریب بوده است، و به شهادت رسیده است.»
بنابراین زائر برای رسیدن به زیارتی با معرفت، باید به سه مسئله فوق علم پیدا کند؛ یعنی هم امام رضا (علیه‌السلام) را امامی مفترض الطاعه بداند، و هم این‌که بداند به آن حضرت، ظلم‌های فراوانی شده و ایشان در غربت به شهادت رسیده‌اند.

پی‌نوشت:

[1]. حرعاملی، وسائل الشیعه، ج14، ص553، قم، موسسه آل البیت(علیهم‌السلام)، چاپ اول، 1409ه‌ق.
[2]. ابن بابويه، محمد بن على، من لا يحضره الفقيه، ج2، ص584، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.
[3]. این روایت در بسیاری از کتب روایی شیعه ذکر شده است از جمله در:
ابن بابويه، محمد بن على، من لا يحضره الفقيه، ج2، ص584، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.
حرعاملی، وسائل الشیعه، ج14، ص555، قم، موسسه آل البیت(علیهم‌السلام)، چاپ اول، 1409ه‌ق.

نویسنده: محمد باغچیقی(باغچقی)