پایگاه جامع فرق، ادیان ومذاهب_ آیا واقعاً شیعه، همه صحابه را کافر و منافق و مشرک می‌داند؟! چرا این تهمت را به شیعه می‌زنند؟! به چه کتابی، استناد می‌کنند؟ آیا اثبات و نشان دادن اعتقادات شیعه، در دو کتاب و شبکه‌های ماهواره‌ای وهابیت و غیره  خلاصه می‌شود؟! مذهب تشیع را باید از منابع اصلی و از کلام اکثر علما شناخت. برای آشکار شدن حقیقت و دفاع از مکتب تشیع و رفع تهمت، بر آن شدیم تا در نوشتار زیر جایگاه صحابه را از منظر علمای شاخص و طراز اول تشیع بررسی کنیم، و در پایان، جواب نقضی به کسانی‌که شیعه را متهم می‌کنند بدهیم که معتقدین به عدالت صحابه، خود اعتقاد به کفر و ارتداد بسیاری از صحابه دارند.

1- شیخ صدوق، حدیثی را از امام صادق (علیه‌السلام) نسبت به تعداد و جایگاه صحابه نقل می‌کند: «هشام بن سالم از امام صادق (علیه‌السلام) نقل مى‌‏كند كه فرمود: اصحاب پيامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دوازده هزار نفر بودند كه هشت هزار آن‌ها از شهر مدينه و دو هزار از شهر مكه و دو هزار از آزادشدگان بودند، در ميان آنان نه يك نفر جبرى، نه مرجئى، نه حرورى، نه معتزلى و نه عامل به قياس و رأى بود. آنان شبانه‌‏‎روز گريه كرده و مى‏‌گفتند: (خدايا!) پيش از آن‌كه نان بيات بخوريم، جان ما را بگير. (آنان مشتاق ملاقات پروردگار خود بودند).»[1] این حدیث، اعتقاد تشیع را آشکار می‌کند و باعث رفع اتهام از شیعه می‌شود. آیا باز هم می‌گویید شیعه اعتقاد دارد که همه صحابه کافر و مرتد و مشرک هستند؟!

2- شیخ طوسی از علمای شاخص مذهب تشیع، در کتاب تفسیر خود، ذیل آیه 48 سوره بقره می‌فرماید: «شفاعت نزد نبی مکرم اسلام و بسیاری از صحابه و ائمه معصومین ثابت است.»[2] اگر واقعاً همه صحابه، نزد شیعه کافر و منافق هستند، پس اثبات مقام شفاعت برای آنان، چه معنایی دارد؟!

3- «سید علی خان مدنی» از علمای شیعه قرن دوم هجری در کتاب خود، به طبقات دوازده‌گانه اشاره می‌کند که طبقه اول را اختصاص می‌دهد به صحابه و تعریف صحابه و جایگاه آنان نزد شیعه و اهل سنت. او می‌نویسد: اگر ایمان صحابه و عدالت و عمل به وصیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای ما ثابت شود و به آن علم پیدا کنیم، چنین صحابه‌ای را دوست می‌داریم و به واسطه دوستی با او، به خداوند تقرب می‌جوییم.[3]
با توجه به این متن مشخص می‌شود که تشیع، نه همه صحابه را کافر و مشرک و نه همه را عادل و مورد وثوق می‌داند. شیعه، قائل به تفصیل است، و عقلاً و عادتاً محال می‌داند که همه صحابه، عادل باشند؛ چون منافق هم در میان آن‌ها بوده است. همان‌طور که در معتبرترین کتاب اهل سنت، یعنی «صحیح مسلم و مسند احمد بن حنبل»، ذکر شده است که رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: «در میان اصحاب من  دوازده نفر منافق وجود دارد»، و می‌فرماید: «در میان اصحاب من، عده‌ای از منافقان وجود دارند».[4]

4- «علامه شرف الدین» در کتاب خود، فصلی را مطرح می‌کند با عنوان: (رأی الشيعة فی الصحابة اوسط الآراء) یعنی نظر شیعه نسبت به جایگاه صحابه، میانه است؛ نه تفریط است، مانند عده‌ای که همه صحابه را کافر می‌دانند، و نه افراط است، مانند کسانی‌که همه صحابه را مورد اطمینان و عادل می‌دانند.[5] هم‌چنین در کتب روایی و کلامی تشیع، هنگام ذکر صحابه صفت «منتجبین» (یعنی عده‌ای که در اثر عبادت خداوند نجیب و برگزیده و محبوب شده‌اند) را ضمیمه می‌کنند.[6]

اگر واقعاً اعتقاد تشیع ارتداد و کفر همه صحابه بود، دیگر چه لزومی داشت عبارت «منتجبین» را به عنوان صفت صحابه ذکر کنند. شاید بگویید همه کتاب‌های شیعه ذکر صفت منتجبین بعد از صحابه را ندارد، بله! درست است، اما این دلیل نمی‌شود بر این‌که اتهام بزنیم به شیعه و بگوییم شیعه معتقد است همه صحابه مرتد و کافر هستند. درست مثل این است که ما بگوییم چون اهل سنت در اکثر کتبشان بعد از ذکر نام محمد، صلوات بر آل محمد ندارند، پس اهل بیت پیامبر را قبول ندارند و محب اهل بیت نیستند. آیا این درست است؟! در حالی‌که ما می‌دانیم اهل سنت، محب اهل بیت پیامبر هستند. باید منصف باشیم، نه حقیقتی را کتمان کنیم و نه خلاف آن را تبلیغ کنیم، و از همه مهم‌تر، اگر به‌دلیل وجود احادیث ارتداد در کتب شیعه، مانند این حدیث که از امام باقر (علیه‌السلام) نقل شده: «مردم پس از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به جز سه نفر، همگی مرتد شدند. عرض کردم: آن سه نفر کیانند؟ حضرت فرمود: مقداد بن اسود، ابوذر غفاری و سلمان فارسی»[7] شیعه را متهم می‌کنید به اینکه معتقد هست همه صحابه مرتد هستند، به جز سه چهار نفر، باید در جواب بگوییم: مانند این احادیث «کفر و ارتداد صحابه» در کتب اهل سنت هم، وجود دارد؛ مانند این احادیث: ابن کثیر به نقل از عایشه آورده است: تمام عرب‌، بعد از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مرتد شدند و نفاق میان مردم برخاست.
حاکم نیشابوری در مستدرک آورده است که ابوهریره گفت: زمانی که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آیات اول سوره نصر را تلاوت کرد، «إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ في‏ دينِ اللَّهِ أَفْواجا» گفت: همان‌طور که مردم گروه گروه وارد دین می‌شوند، قطعاً همان‌طور هم گروه گروه از دین خارج می‌شوند. آیا صحابه شامل این گروه نمی‌شود؟[8]

هم‌چنین پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) ارتداد اکثر اصحاب را پس از خود، پیش بینی کرده بودند که کاملاً واضح است که این‌ها از امر بزرگی سرپیچی کردند و از راه حق به جاهلیت برگشتند. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «برخی از اصحابِ مرا در قیامت به سمت جهنم می‌برند و من می‌گویم اصحابم اصحابم، گفته می‌شود این‌ها بعد از تو، مرتد شدند.»[9]

در حدیثی نبی مکرم اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) خطاب به اصحابش می‌فرماید: «من پیش از شما، وارد بر حوض می‌شوم، هر کس از من عبور کند، از آن حوض می‌نوشد و هر کس بنوشد، هرگز تشنه نمی‌شود. بر من قومی وارد می‌شوند، که من آن‌ها را می‌شناسم و آن‌ها مرا می‌شناسند، سپس بین من وآن‌ها حائل ایجاد می‌شود و من می‌گویم: اصحابم؛ به من جواب داده می‌شود، تو نمی‌دانی اینان بعد از تو، چه بدعت‌هایی احداث نمودند. پس می‌گویم: دور باد! دور باد! کسی‌که بعد از من، تغییر در دین داده باشد.»[10]

شما به این روایت‌ها که حاکی از ارتداد و کفر صحابه است، چگونه جواب می‌دهید؟! ما هم همان جواب را درباره روایات ارتداد می‌دهیم! آیا درست است که ما هم به خاطر وجود این چنین روایت‌هایی در کتب شما، بگوییم پس اهل سنت هم اعتقاد دارند که همه صحابه کافر و مرتد هستند، بجز چند نفر؟! پس به صرف دیدن و خواندن چند حدیث یا چند کتاب، نمی‌توان اعتقاد مذهبی را با آن ثابت کرد.

نتیجه: با توجه به استدلال‌های مذکور، فهمیدیم که نه شیعه قائل به کفر و ارتداد همه صحابه است و نه اهل سنت، و هم‌چنین شیعه همه را عادل و مؤمن و بهشتی نمی‌داند. 

پی‌نوشت:
[1]. شیخ صدوق، الخصال‏، تحقیق: علی اکبر غفارى، جامعه مدرسين‏، قم، 1362ش، ج2، ص640، ح15. «عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ‏: انَ أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ ص اثْنَيْ عَشَرَ أَلْفاً ثَمَانِيَةُ آلَافٍ مِنَ الْمَدِينَةِ وَ أَلْفَانِ مِنْ مَكَّةَ وَ أَلْفَانِ مِنَ الطُّلَقَاءِ...»
[2]. شيخ طوسى‏، التبيان فی تفسير القرآن‏، دار إحياء التراث العربی‏، بیروت، ج1، ص214، ذیل آیه 48 سوره بقره (وَ لا يُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ وَ لا يُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ) «و الشفاعة ثبت عندنا للنبي (ص) و كثير من أصحابه و لجميع الأئمة المعصومين ...»
[3]. سيدعلى‌خان شيرازی، الدرجات الرفيعة فی طبقات الشيعة، چاپ دوم، 1397 ق، منشورات مكتبة بصيرتی، قم، ص11. «فمن علمنا عدالته وايمانه وحفظه وصية رسول الله فی أهل بيته، وانه مات على ذلك كسلمان وأبى ذر وعمار واليناه ...»
[4]. مسلم نيشابوری، صحيح مسلم، دار إحياء التراث العربی، بيروت، ج4، ص2143 و أحمد بن حنبل، المسند، مؤسسة الرسالة، بيروت، ج38، ص345. «حذيفة اخبرنی عن النبی صلى الله عليه وسلم قال قال النبی صلى الله عليه وسلم، في أصحابی اثنا عشر منافقا فيهم ثمانية لا يدخلون الجنة حتى يلج الجمل في سم الخياط»
أحمد بن حنبل، المسند، مؤسسة الرسالة، بيروت، ج27، ص328. «قال فأصغى إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم برأسه فقال إن في أصحابي منافقين»
[5]. سيدعبدالحسين شرف‌الدین موسوی، اجوبة مسائل جار الله، چاپ دوم، 1373 ق، مطبعة العرفان، صيدا، ص14. «(رأی الشيعة فی الصحابة اوسط الآراء) ان من وقف على رأينا فی الصحابة علم انه اوسط الآراء، إذ لم نفرط فيه تفريط الغلاة الذين كفروهم جميعا، ولا افرطنا افراط الجمهور الذين وثقوهم اجمعين، فان الكاملية ومن كان»
[6]. شیخ طوسى، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، مؤسسة فقه الشيعة، بیروت، 1411ق، ص222. «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّيِّبِينَ وَ عَلَى أَصْحَابِهِ الْمُنْتَجَبِينَ‏ وَ عَلَى أَزْوَاجِهِ الْمُطَهَّرَاتِ وَ عَلَى ذُرِّيَّةِ مُحَمَّد»
امام حسن عسکری‏، التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن العسكری عليه‌السلام‏، تحقیق: مدرسه امام مهدى عليه‌السلام‏، قم، 1409ق، ص391. «بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ وَ خِيَارِ أَصْحَابِهِ الْمُنْتَجَبِين‏»
شیخ صدوق، معانی الأخبار، تحقیق: على اكبر غفاری، دفتر انتشارات اسلامى، قم‏، 1403ق، ص37. «وَ بِالْوَلَايَةِ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ وَ أَصْحَابِهِ الْخَيِّرِينَ الْمُنْتَجَبِينَ‏»
[7]. رجال کشی، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، مشهد، ج1، ص6، ح 12 و ص8، ح 17. «... کان الناس أهل ردّة بعد النبیّ إلّا ثلاثة. فقلت: و من الثلاثة؟ فقال: المقداد بن الأسود، و أبوذر الغفاری، و سلمان الفارسی».
[8]. ابن کثیر دمشقی، البدایة و النهایة، دار الفکر، بیروت، ج6، ص304. «لما قُبض رسول الله صلى الله علیه و سلم إرتدت العرب قاطبة و اشرأبت النفاق».
حاكم نيشابوری، المستدرك، دار الكتب العلمية، ج4، ص541. «عن أبي هريرة رضي الله عنه قال تلا رسول الله صلى الله عليه وآله إذا جاء نصر الله والفتح ورأيت الناس يدخلون في دين الله أفواجا فقال رسول الله صلى الله عليه وآله ليخرجن منه أفواجا كما دخلوا فيه أفواجا. هذا حديث صحيح الاسناد ولم يخرجاه»
[9]. بخاری، صحيح البخاری، دار طوق النجاة، ج4، ص139 و 168. «فاقول اصحابی اصحابی فیقال انهم لم یزالو مرتدین علی اعقابهم»
[10]. بخاری، صحيح البخاری، دار طوق النجاة، ج8، ص120. «قال النبي صلى الله عليه وسلم انی فرطكم على الحوض من مر على شرب ومن شرب لم يظمأ ابدا ليردن على أقوام أعرفهم ويعرفونی ثم يحال...»