پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از جمله اموری که در فرقه اهل حق اهمیت ویژه ای دارد، جایگاه معنوی بزرگان و مرشدان این فرقه است. برخی از پیروان فرقه اهل حق بر این باور هستند که مرشدان و رهبران آنها از غیب مطلع بوده و دارای علم لدنی می باشند و پیشگویی های آنها محقق شده و یا به وقوع خواهد پیوست و سروده های منسوب به این پیران رموزی دارد که هر کس نمی‌تواند به آن اسرار دست یابد.(1)

از دیدگاه این فرقه آنچه برای افراد اهل حق اهمیت داشته، در درجه اول، گفتار مرشدان و پیشوایان صاحبان دفاتر (دفاتری که به صورت نظم و با زبان محلی هستند) می باشد و همین دفاتر کتاب های موجود در دسترس این افراد می باشند؛ بنابراین در نوشته های این فرقه آنچه آمده است اقوال و افاضات همین مرشدان بوده و اگر اسمی هم از یکی از ائمه(علیهم السلام) برده شده است به این عنوان است که فلان پیر در جامه و دون فلان امام زندگی کرده است. والا در کتب و دفاتر منسوب به آنها کمتر دیده شده است که از افکار و مبانی اعتقادی فقهی، اخلاقی و معنوی و یا مشی سیاسی و اجتماعی ائمه اهل بیت(علیهم السلام) سخنی به میان آمده باشد و بر همین اساس برای هر یک از آداب و رسوم حقانی خود هیچ دلیل عقلی و نقلی ارائه نمی دهند.(2)

از آن جا که جایگاه و اهمیت فوق العاده این پیران در شکل گیری و ترویج عقاید فرقه بر کسی پوشیده نیست، لازم است این اهمیت و توجه ویژه مورد نقد و ایراد واقع شود تا مشخص شود که به دلایل زیر اطاعت از چنین افرادی جایز نیست.

به حکم عقل، باید از عقلای جامعه و سیره آنها پیروی شود و از تبعیت کورکورانه از افراد بی سواد و غیر متخصص پرهیز کرد. این درحالیست که بسیاری از این مرشدان و پیران، بر اساس اظهارات افراد این فرقه غالبا بی سواد و فاقد تخصص و دانش لازم برای هدایت معنوی جامعه می باشند.

هیچ آیه و روایتی نداریم که ما را به این مرشدان و رهبران اهل حق ارجاع دهند، بلکه از آیات و صریح روایات به دست می آید که از گفتاری که باعث ظن و گمان می شود اجتناب کرد. همچنین قرآن کریم تاکید بر این موضوع دارد که شرک مشرکان به خاطر اعتماد و پیروی از گمان بوده است و چنین می فرماید: «إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ؛(انعام/116) اینان جز از پی گمان (و هوا و هوس) نمی‌روند و جز اندیشه باطل و دروغ چیزی در دست ندارند.» در جای دیگر می فرماید: «وَمَا يَتَّبِعُ أَكْثَرُهُمْ إِلَّا ظَنًّا  إِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا؛(یونس/36) و اکثر این مردم جز از خیال و گمان باطل خود از چیزی پیروی نمی‌کنند، در صورتی که گمان و خیالات موهوم هیچ از حق بی‌نیاز نمی‌گرداند (و به علم یقین نمی‌رساند)»

در روایات نیز از قول امام معصوم(علیه السلام) آمده است که فرمودند:« مَن أفتَى الناسَ بغيرِ عِلمٍ كانَ ما يُفسِدُهُ مِن الدِّينِ أكثَرَ مِمّا يُصلِحُهُ؛ کسی که برای مردم بدون علم و آگاهی فتوا دهد، خرابکاری اش در دین، بیشتر از اصلاحش می باشد.»(3)

در نتیجه هر کسی شایستگی پیروی و اطاعت ندارد و نمی توان با ادعاهای ساختگی و کرامات و قداست های ظاهری خود را محل تجلی ذات الهی دانسته و دیگران را به اطاعت بی چون و چرا از پیران فرقه دعوت کرد.

پی نوشت:

(1). آیین اندرز و رمز یاری، القاصی، مجید، طهوری،ص115

(2). شناخت فرقه اهل حق، خدابنده، عبدالله،امیرکبیر،ص108

(3). ميزان الحكمه، محمدی ری شهری، محمد، ، ج9، ص49