پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از ابداعات متصوفه این است که مراحل سیروسلوک انسان به ‌سوى خدا را به سه مرحله تقسیم مى‌ کنند: شریعت، طریقت و حقیقت. نخست «شریعت» است که احکام دینى را شامل مى‌شود و مسائل مربوط به حلال و حرام و امثال آن است که متولی این قسمت، عالمان دینی و مجتهدان می باشند.

بعد از مرحله شریعت، متصوفه برای سلوک به سمت کمال، سیری مخصوص به سالکان راه خدا توصیه می کنند زیرا احکام و تکالیف ظاهری شرع را تمهیدی برای رسیدن به باطن امر می دانند که متولی این مرحله سلوکی،  به قطب واگذار شده است و فقها حق دخالت در این مرحله را ندارند. از آن پس معتقدند که سالک به «حقیقت» مى ‌رسد.

طبق گفته بزرگان تصوف، اقطاب نباید در امور شریعت دخالت کنند، چراکه آن را به عالمان دینی سپرده اند. همان گونه که سلطان حسین تابنده دراین‌باره می‌گوید: «در زمان غیبت کبری، علمای اسلام مطابق مقبوله عمر بن حنظله مأمور به تبلیغ اسلام و احکام شرع مبین و عرفای عظام مأمور به دعوت به تزکیه نفس و سلوک الی الله بوده‌اند.» (1)

اما در لابه لای سخنان اقطاب دیده می شود که اقطاب در امور شریعتی اظهار نظر نموده و بدون داشتن علم، در آن زمینه به اشتباه مطالبی را بیان کرده اند؛ از آن جمله سخنان دکتر نورعلی تابنده در مورد استهلال ماه رمضان می باشد که در سخانی به پیروان خویش می گوید: «اگر چه یک بحث مفصّلی دارد راجع به رؤیت هلال ماه که یک اشارۀ مختصری در این اعلامیه شده که استهلال وسیله است نه هدف. ما را نگفته‌اند که هر وقت ماه را دیدید روزه بگیرید. اگر اینطوری بود ما می‌ماندیم تا چهاردهم ماه که قرص ماه خیلی درشت و خوب دیده می‌شود، روزه بگیریم، نه! استهلال برای این است که مطمئن باشیم.»

این کلام ایشان خلاف روایات اهل بیت(علیهم السلام) است که ملاک روزه گرفتن در آغاز و انتهای ماه رمضان را رؤیت ماه می دانند، همان گونه که زید شحام از امام صادق(علیه السلام) نقل فرموده است که:« أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْأَهِلَّةِ فَقَالَ هِيَ أَهِلَّةُ الشُّهُورِ فَإِذَا رَأَيْتَ الْهِلَالَ فَصُمْ‏ وَ إِذَا رَأَيْتَهُ فَأَفْطِرْ(3) به راستی از هلال ما پرسیده شد پس گفت، هلال ماه های قمری منظور است پس زمانی که هلال ماه را دیدی پس روزه بگیر و زمانی که هلال ماه را دیدی افطار کن و آن را عید قرار بده»

روایات متعددی در کتاب الکافی و تهذیب الاحکام و کتب دیگر فقهی در این مسئله وجود دارد که معیار، رؤیت هلال ماه است، پس این سخن نورعلی تابنده، خلاف روایات اهل بیت(علیهم السلام) و مبنای مشهور فقهای شیعه است.

از سخن نورعلی تابنده فهمیده می شود که او توانایی فهم روایات اهل بیت(علیهم السلام) را هم ندارد چون در روایات اهل بیت(علیهم السلام) معیار شروع و پایان ماه رمضان، رؤیت ماه بیان شده است و این معیار بیان شده، ناظر به تشخیص اول و آخر ماه قمری می باشد نه ایام دیگر. در نتیجه نورعلی تابنده مجاز به دخالت در امور شریعت نیست و روشن گردید که کلام ایشان در مورد استهلال ماه، خلاف دیدگاه اهل بیت(علیهم السلام) است؛ پس کلام او اعتبار نخواهد داشت.

پی نوشت:

(1). تابنده گنابادی، سلطان حسین، رساله‌ی دفع شبهات، ص 19، انتشارات حقیقت، چاپ ششم.       

(2). تابنده، نورعلی، گفتارهای عرفانی، جلد ششم، قسمت ۱۰۹، ص ۱.

(3). كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏4، ص76، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.