چرا آیه تطهیر شامل همسران پیامبر نمی‌شود؟
خلاصه
برخلاف اهل سنت که معتقدند مصداق اصلی اهل بیت در آیه تطهیر، همسران پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) هستند، شیعه بر این باور است که اصحاب کساء، یعنی حضرت علی و حضرت زهرا و امام حسن و امام حسین (علیهم‌السلام) تنها مصادیق اهل بیت هستند؛ امامیه برای اثبات این مدعا، شواهدی را ارائه می‌کند.
ازجمله این‌که اگر مقصود از اهل بیت، همسران پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بودند، باید خود به این مطلب، به عنوان یکی از فضائل و مناقبشان اشاره می‌کردند و از آن به عنوان یکی از افتخارات خود یاد می‌کردند، در حالی‌که چنین مطلبی از هیچ‌کدام از همسران پیامبر نقل نشده است.
علاوه بر این‌که طبق روایات معتبر، تنها کسی‌که توسط پیامبر مصداق اهل بیت قرار گرفته است، حضرت علی و حضرت زهرا و امام حسن و امام حسین (علیهم‌السلام) بوده‌اند. آن حضرت به مدت شش ماه، بر در خانه حضرت علی (علیه‌السلام) می‌آمدند و ضمن یادآوری نماز صبح، آیه تطهیر را قرائت می‌کردند؛ در حالی‌که چنین عملی را برای هیچ‌یک از همسران خود انجام نداده‌اند.
از سوی دیگر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با این برداشت که آیه شامل همسران پیامبر می‌شود نیز مخالفت کرده‌اند؛ هنگامی‌که جناب ام سلمه تصور کردند که می‌توانند همراه اصحاب کساء شوند، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) ممانعت کردند؛ این یعنی آیه شامل حال همسران ایشان نمی‌شود.
سؤال) چرا آیه تطهیر شامل همسران پیامبر نمی‌شود؟
از جمله مباحث مهم که سابقه طولانی نیز در مناظرات میان علمای مکتب امامیه با علمای مذاهب اهل سنت در بحث امامت دارد، سخن گفتن از آیه «تطهیر» و معنای آن است. اهل سنت، با استناد به سیاق آیات قبل و بعد آیه تطهیر، اصرار دارند که آیه در مورد همسران پیامبر نازل شده است و در نهایت می‌پذیرند که روایات ثابت می‌کند که اصحاب کساء نیز داخل در اهل بیت هستند؛ بنابراین آنان اهل بیت را، هم همسران پیامبر، و هم اصحاب کساء می‌دانند.
در مقابل، شیعه بر این باور است که همسران پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) جزء اهل بیت ایشان نیستند و آیه در مورد حضرت رسول و حضرت علی و حضرت زهرا و امام حسن و امام حسین (علیهم‌السلام) نازل شده است. از جمله شواهدی که دیدگاه امامیه را تأیید می‌کند عبارت است از:
1) اگر آیه تطهیر در مورد همسران پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بود، چرا در هیچ روایتی نیامده است که یکی از همسران پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به این آیه، به عنوان فضائل و افتخارات خود استناد کند و آن را یکی از فضائل خود به شمار آورد؟
2) طبق روایات معتبر اهل سنت، پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به مدت شش ماه هنگام عبور از مقابل درب خانه امیرالمومنین (علیه‌السلام) می‌فرمودند: «آماده نماز شوید»، سپس آیه «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا.[احزاب/33] خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.» را قرائت می‌فرمودند.
این روایت در سنن ترمذی نقل شده است؛ ترمذی در مورد اعتبار این حدیث می‌نویسد: «هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ غَرِيبٌ مِنْ هَذَا الوَجْهِ، إِنَّمَا نَعْرِفُهُ مِنْ حَدِيثِ حَمَّادِ بْنِ سَلَمَةَ وَفِي البَابِ عَنْ أَبِي الحَمْرَاءِ، وَمَعْقِلِ بْنِ يَسَارٍ وَأُمِّ سَلَمَةَ.[1] این حدیث حسن غریب است؛ یعنی حدیث اگرچه معتبر است، اما همین یک طریق (طریق حماد بن سلمة) را دارد؛ با این‌حال شواهدی دارد که بر اعتبار حدیث می‌افزاید، از جمله این‌که توسط أبوحمراء و معقل بن یسار و أم سلمة، مضمون این حدیث نقل شده است.»
علاوه بر ترمذی، ابن شاهین نیز همین روایت را نقل کرده است؛ ابواسحاق حوینی از جمله وهابیت معاصر، در تعلیقه بر این کتاب، در مورد این حدیث می‌نویسد: «حدیثٌ صحیحٌ.[2] این حدیث معتبر است.»
احمد بن حنبل نیز این روایت را در مسند خود نقل کرده است. حمزه احمد الزین، محقق کتاب «المسند» در مورد این روایت می‌نویسد: «إسناده حسن، و الحدیث رواه الترمذی و قال حسن غریب و صحّحه الحاکم و وافقه الذهبی.[3] سند این روایت معتبر است. این روایت را ترمذی نقل کرده و در مورد آن گفته است روایت حسن غریب است. (علاوه بر ترمذی) حاکم نیشابوری نیز روایت را نقل کرده و سند آن صحیح دانسته است و ذهبی نیز با وی موافقت کرده است.»
حال سوال این است که اگر آیه تطهیر در مورد همسران پیامبر باشد، چرا این واقعه برای هیچ‌کدام از همسران پیامبر اتفاق نیفتاده است؟
3) شاهد دیگری که نشان می‌دهد آیه، شامل همسران پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نمی‌شود، نهی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از ورود جناب ام سلمه در میان اصحاب کساء است. طبق روایت معتبر احمد بن حنبل، جناب ام سلمه، هنگام نقل ماجرای حضور اهل بیت در زیر کساء می‌گوید: «أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال لفاطمة: "ائتيني بزوجك وابنيك". فجاءت بهم، فألقى عليهم كساء فدكيا، قال: ثم وضع يده عليهم، ثم قال: "اللهم إن هؤلاء آل محمد، فاجعل صلواتك وبركاتك على محمد وعلى آل محمد، إنك حميد مجيد". قالت أم سلمة: فرفعت الكساء لأدخل معهم، فجذبه من يدي، وقال: "إنك على خير".[4] پیامبر خدا به فاطمه فرمودند: با همسر و دو پسرت نزد من بیایید؛ هنگامی‌که آنان به محضر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آمدند، کسای فدکی را بر روی آنان قرار دادند. ام سلمة می‌گوید: پیامبر دست خود را بر روی کساء گذاشتند و فرمودند: «بارخدایا! اینان آل محمد هستند؛ پس صلوات و برکات خود را بر محمد و آل محمد نازل کن که تو ستوده و بلند مرتبه هستی.» ام سلمه می‌گوید: «کساء را بالا دادم تا داخل شوم، و همراه آنان شوم که پیامبر کساء را از من گرفتند و گفتند: «تو بر خیر هستی.»
این روایت نیز معتبر است. شعیب الأرنووط، محقق کتاب مسند احمد، در مورد این روایت می‌نویسد: «حدیثٌ صحیحٌ»
با این حساب، کسانی‌که ادعا می‌کنند همسران پیامبر، جزء اهل بیت هستند، با نظر صریح رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مخالفت می‌کنند.
پی‌نوشت:
[1]. ترمذی، ابوعیسی، سنن ترمذی، مکتبة المعارف، ریاض، بی‌تا، أبواب تفسیر القرآن، باب و من سورة الأحزاب، ح3206، ص724.
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَمُرُّ بِبَابِ فَاطِمَةَ سِتَّةَ أَشْهُرٍ إِذَا خَرَجَ إِلَى صَلاَةِ الفَجْرِ يَقُولُ: الصَّلاَةَ يَا أَهْلَ البَيْتِ (إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ البَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا).
[2]. ابن شاهین، ابوحفص، فضائل فاطمة، تحقیق: ابواسحاق حوینی، مکتبة التوعیة، الجیزة، چاپ دوّم، 1428 هـ، ص30.
[3]. احمد بن حنبل، المسند، تحقیق: حمزه احمد الزین، دار الحدیث، القاهرة، بی‌تا، ج11، ص257، ح13663.
[4]. احمد بن حنبل، المسند، تحقیق: شعیب الأرنؤوط، مؤسسة الرسالة، بیروت، چاپ اوّل، 1421هـ ، ج44، ص328، ح26746.
افزودن نظر جدید