پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ «سید ابوالفضل برقعی » یک از چهره‌های شاخص جریان انحرافی قرآن‌بسندگی است که مطالعه آثار باقی مانده او نشان‌دهنده تضاد و تناقض آشکار میان اعتقادات او و گرایش او به سمت وهابیت است. یکی از نشانه‌های دوری سید ابوالفضل برقعی از تشیع و نزدیکی او به اهل‌سنت و به‌ویژه وهابیت، دیدگاه‌های او در باره هم‌سوئی با اهل‌سنت در تأیید تمام صحاب است.

برقعی بعد از ذکر آیه18 سوره مبارکه فتح،[1] می‌نویسد: «خداوند از تمام کسانی که با رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله بوده‌اند و با ایشان بیعت کردند خشنود است و به آنان وعده بهشت داده است؛ پس یعنی آن‌ها باایمان از دنیا رفته‌اند؛ لذا تمام اخباری که از طریق غالیان شیعه جعل شده است مبنی بر اینکه همه اصحاب رسول خدا جز سه نفر مرتد شدند، یقیناً مجعول، بی‌اعتبار و ضد قرآن است.»[2] و وی اضافه می‌کند که تمامی سوره فتح در مدح صحابه است.[3]

این آیه شامل تمامی صحابه نمی‌شود؛ بلکه حداکثر شامل کسانی می‌شود که در زمان بیعت رضوان حضور داشته‌اند؛ چنانچه محمد بن اسماعیل بخاری بنا بر حدیثی از جابر تعداد آنان را ۱۴۰۰ نفر می‌خواند.[4] و این تعداد در برابر تمامی اصحاب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله که در زمان رحلت آن حضرت بیش از یک صد و بیست هزار نفر بوده‌اند، درصد بسیار پایینی خواهد بود. پس نمی‌توان از این آیه، عدالت تمامی صحابه و یا رضایت خداوند را از تمامی آنها استفاده کرد.

همچنین باید گفت که رضایت خداوند، شامل تمامی کسانی که در آن روز بیعت کرده‌اند نیز نخواهد شد؛ بلکه تنها شامل کسانی می‌شود که با ایمان قلبی بیعت کرده‌اند؛ زیرا خداوند رضایت خود را مشروط به داشتن ایمان کرده است. چنانچه خداوند در آن آیه رضایت خویش را تنها به گروه مؤمنین اطلاق می‌کند و اگر قرار بود ایمان حقیقی، شرط رضایت الهی نباشد، خداوند به کلی قید ایمان را مطرح نمی‌کرد.

خداوند با قید ایمان، منافقینی همچون عبدالله بن أبی و… و یا کسانی در ایمان خود شک داشته و حقیقتاً بیعت نکرده بودند را خارج می‌کند. پس رضایت خداوند، شامل حال آنها نخواهد شد؛ چنانچه شامل مؤمنینی که در این بیعت حضور نداشته‌اند نیز نمی‌شود. به همین دلیل این آیه به کسانی که در نبوت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله شک داشته‌اند، مربوط نخواهد شد.

از طرفی هم برخی از صحابه‌ای که در این بیعت حضور داشتند، به شکستن بیعت اعتراف کرده‌اند؛ از جمله براء بن عازب، ابوسعید خدری و عایشه. چنانچه بخاری در صحیحش نقل می‌کند که پدر علاء بن مسیب نزد براء بن عازب ضمن یادآوری پیمان شجره به حال او غبطه خورد؛ او نیز در جواب می‌گوید: «پسربرادرم! تو نمی‌دانی که ما چه بدعت‌هایی را بعد از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله گذاشته‌ایم»[5]

عایشه نیز از این پیمان‌شکنی بی‌نصیب نبوده چنانچه ذهبی در سیر اعلام النبلاء از قول قیس نقل می‌کند که عایشه به بدعت‌های خویش بعد از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله اعتراف می‌کند.[6] بنابراین باید گفت که این آیه شامل تمامی صحابه نمی‌شود؛ بلکه فقط شامل مؤمنینی می‌شود که در این واقعه حضور داشته‌اند و بر پیمان خویش، تا آخر عمر پابرجا بوده‌اند.

پی‌نوشت:

[1]. لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا»؛« خداوند از مؤمنان -هنگامی که در زیر آن درخت با تو بیعت کردند- راضی و خشنود شد؛ خدا آنچه را در درون دلهایشان (از ایمان و صداقت) نهفته بود می‌دانست؛ از این رو آرامش را بر دلهایشان نازل کرد و پیروزی نزدیکی بعنوان پاداش نصیب آنها فرمود.»
[2]. محمدی فام، حسین، قرآنبسندگی: تحلیل و نقد نظریات شریعت سنگلجی، برقعی و حسینی طباطبایی، ص108.انتشارات موسسه دارالاعلام لمدرسة اهل البیت.
[3]. همان.
[4]. محمد بن إسماعيل أبو عبدالله البخاري الجعفي، صحیح البخارى، ج4، ص193.
[5]. همان، ج 5، ص125.
[6]. شمس الدين ذهبی، سير أعلام النبلاء، ج3، ص462.