پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در جهان تشیع، در دوره معاصر عده‌ای در پِی کم رنگ کردن نقش سنت در ساختار مسائل دینی بوده و اعتبار بسیاری از روایات را منکر شده‌اند و این افراد، جریان «قرآنیون شیعه» را تشکیل داده‌اند.

برخی از سردمداران این فرقه، نظرات متفاوتی با دیدگاه اغلب عالمان شیعه درباره مؤلفان کتب حدیثی شیعه دارند، که در این مجال می‌توان به آراء ابوالفضل برقعی، یکی از تاثیرگذارترین افراد این گروه اشاره کرد. برقعی، مؤلفان کتب حدیثی شیعه را افرادی ساده لوح می‌نامد که اطلاع کافی از قرآن و تاریخ اسلام نداشتند. وی درباره شیخ کلینی می‌گوید: «محمد بن یعقوب کلینی کاسبی بوده در بغداد و هر خبری را از کسانی که هم مذهب وی بوده‌اند و یا سخنشان را موافق مرام و مسلک خویش می‌یافته و می‌پسندیده، در طول بیست سال در دفاتر خود جمع کرده و اگر بخواهیم بسیار خوشبینانه قضاوت کنیم و او را به سوء نیت متهم نکنیم، باید بگوییم که از مطالعه بی‌غرضانه کتاب کافی می‌توان دریافت که وی با قرآن آشنایی کافی نداشته و غالباً تعارض اخبار منقوله خود را با قرآن درنمی‌یافته و به احوال رجالی که احادیثشان را ثبت می‌کرده، توجه چندانی نداشته است.»[1]

نقد ادعای بی‌اساس برقعی:
با مراجعه به کتب معتبر رجالی، نظر رجالیون شیعه را درباره مرحوم کلینی صاحب کتاب معتبر الکافی بررسی می‌کنیم، تا ببینیم آنان چه اندازه با برقعی هم رأی بوده‌اند.
علی بن ابراهیم قمی از محدثان و مؤلفان بزرگ شیعه و از مشایخ کلینی است که در کتب رجالی شیعه با عناوینی همچون: «ثقه فی الحدیث، ثبت، معتمد و صحیح المذهب» معرفی شده است[2] که نشان می‌دهد کلینی از افراد متخصص در علم حدیث روایت می‌کرد.
همچنین کتب رجالی شیعه، در معرفی کلینی چنین آورده‌اند: «موثق‌ترین و با ثبات‌ترین مردم در حدیث بوده است.»[3]
نجاشی از کلینی با عنوان شیخ اصحاب امامیه در ری و مورد وثوق ترین مردم و دقیق‌ترین ایشان در حدیث یاد می‌کند. کتاب کافی، مهم‌ترین اثر کلینی به شمار می‌رود و نجاشی، مدت زمان تألیف آن را بیست سال می‌داند.[4]
حتی اهل سنت نیز از کلینی به بزرگی یاد کرده‌اند. ابن اثیر در وصف وی می‌نویسد: «کلینی، فقیه و پیشوا در مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام) دانشمند مذهب خود، بزرگ و برجسته و شناخته شده نزد شیعه است که با بررسی اسناد کتاب کافی، این نکته آشکار می‌شود که کلینی کتاب خود را با مراجعه به اصول اصحاب ائمه (علیهم‌السلام) و کتاب‌های مصنّفان مشهور شیعه تدوین کرده است.»[5]
در اعتبارسنجی روایات و احادیث، منبع شناسی تألیفات حدیثی لازم است و در سیره قدما، پذیرش یا رد کتاب‌های حدیثی مبتنی بر اعتبار منابع آن کتاب‌ها بوده است. مرحوم کلینی احادیث ثبت شده را بر اساس معتبرترین منابع جمع آوری کرده است. همچنین کتاب کافی نزد پیشینیان از اعتبار و جایگاه والایی برخوردار است و مرجع سایر نگاشته‌های پس از خود می‌گردد.

با توجه به نظر رجالیون شیعه و اهل سنت، درباره مؤلفان کتب حدیثی شیعه، مشخص شد که اولاً همگی به عالم بودن و ثقه بودن مؤلفان کتب حدیثی شیعه (مخصوصا مرحوم کلینی) اذعان داشته‌اند؛ ثانیاً نظر برقعی یک نظر شخصی بوده و دیدگاه وی درباره شیخ کلینی، بی‌اساس و فاقد پشتوانه علمی و به جهت رد کردن کتاب ایشان است که بدون دلیل چنین ادعایی کرده است.

پی‌نوشت:
[1]. برقعی، سید ابوالفضل، عرض اخبار اصول بر قرآن و عقول، عقیده، تحریردوم، ص40.
[2]. نجاشی، احمد بن علی(1418 ق). رجال نجاشی. تحقیق موسی شبیری زنجانی. قم: مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه السادسه، ص260.
[3]. نجاشی احمد بن علی ابن احمد، رجال النجاشی ، ج1، ص377.( .. .وكان أوثق الناس فی الحدیث ، وأثبتهم..)
[4]. نجاشی، احمدبن علی بن احمد، فهرس اسماء مصنفی الشیعهف تحقیق شبیری زنجانی، قم جامعه مدرسین شماره 1026.
[5]. ابن اثیر الجزری، المبارک بن محمد، تتمه جامع الاصول فی احادیث الرسول، تحقیق بشیر محمد عیون، بیروت، دارالفکر، ج2، ص895.