پایگاه جامع فرق، ادیان ومذاهب_ توحید مهم‌ترین اصل اعتقادی در اسلام، به معنای یکتا و بی‌مانند دانستن خداوند و بدون ‌شریک بودن او در خلق جهان است. به اعتقاد مسلمانان، خداوند یگانه خالق جهان است و شریک ندارد. [1] با آنکه کلمه توحید در قرآن کریم نیامده اما آیات فراوانی از آن درباره اثبات توحید و نفی شرک است؛ تا آنجا که ملاصدرا در کتاب تفسیر خود، هدف اصلی قرآن کریم را اثبات توحید خداوند دانسته است.[2]

هر مسلمان روزانه بارها در اذان با جملۀ «اشهد ان لا الٰه الا اللّٰه» و در نماز خود به یگانگی و بزرگی پروردگار شهادت می‌دهد و در تشهد هر نماز با جملۀ «اشهد ان لا الٰه الا اللّٰه وحده لا شریک له» به یادآوری وحدانیت پروردگار مـی‌پردازد.

توحید، مهمترین آموزه اسلامی و نقطه تمایز اسلام از دیگر ادیان دانسته شده است. [3] در قرآن کریم به دوره‌های مختلفی از رویارویی انبیای یکتاپرست و اقوام ایشان اشاره شده است. در زنجیرۀ قصص انبیا، از قوم نوح و پرستش بت‌های وَدّ، سُواع، یَغوث، یَعوق و نَسر توسط ایشان سخن از شرکی بسیار کهن است و دعوت حضرت نوح (علیه‌السلام) به یکتاپرستی، نخستین نمونۀ بیان تقابل با بت ‌پرستی و چندخدایی کهن است.[ نوح / 23] در ترتیب نَسَبی انبیا، پس از نوح دعوت مستقیم به یکتاپرستی را در بیان هود (علیه‌السلام) می‌یابیم که بارها به دعوت او به پرستش خدای واحد اشاره شده است.[اعراف / 65] این دعوت با پرستش پروردگار یکتا در سخن صالح نبی و پذیرش یاران یکتاپرست او ادامه می یابد. [هود / 62-65] به تصریح قرآن، پیام تمامی پیامبران، اعتقاد به توحید بوده است.[4] لذا هر یک از ادیان الهی که به چیزی غیر از توحید و یگانکی خداوند متعال باور داشته باشند، به انحراف رفته‌اند.

اسلام نیز در باب توحید بسیار صریح و روشن است. الله، خداوندِ اَحَدِ واحد، خالق همه‌ی هستی است. اما منطق زرتشتی در این امر، بسیار تاریک و ظلمانی است. در اَوِستا کتاب دینی زرتشتیان، جهان دو خالق دارد، یکی اهورامزدا و دیگری اهریمن. [5] و این دو دائم در حال نبرد با یکدیگرند و اهورامزدا (خدایی که زرتشتیان او را می‌پرستند) بارها دچار ضعف و ناتوانی شده، شکست خورده و یا تا سر حد شکست پیش رفته است. [6] نگاه دین زرتشتی به خداوند، نگاهی بسیار ابتدایی و در سطحی نازل و آمیخته با خرافات است.

در کتاب دینیِ زرتشتیان (اَوِستا)، فرزندان اهورامزدا (ایزدان: وَرَهرام، تیشتَر، آناهید و...) ستایش شده و زرتشتیان در دعاها و نیایش‌ها، آنان را مورد پرستش قرار می‌دهند. برای مثال در خُرده اوستا در دعای برَساد (که از نیایش‌های رایج بین زرتشتیان است) و همچنین در اورمزد یَشت، ایزد بهرام (یا همان وَرَهرام) ستایش می‌شود. [7] حتی در اوستا یک فصل مختص به نیاش و پرستش بهرام (ورهرام) است. [8] و در آن آمده که زرتشتیان بر ورهرام نماز می‌گذارند و او را می‌پرستند.

از همین روی، دکتر عبدالحسین زرینکوب در کتاب «دو قرن سکوت» می‌نویسند: « بسیاری از ایرانیان از همان آغاز کار، دین مسلمانی را با شور و شوق پذیره شدند. دین تازه‌ای را که عربان آورده بودند، از آیین دیرین نیاکان خویش برتر می‌یافتند و ثنویت مبهم و تاریک زرتشتی را در برابر توحید محض و بی ‍‌شائبه‌ی اسلام، شرک و کفر می‌شناختند.» [9]

پی‌نوشت:
[1]. کریمی، توحید از دیدگاه آیات و روایات (۲)، ۱۳۷۹ش، ص۱۹-۲۰
[2]. ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۴، ص۵۴
[3]. یحیی، «سیر مسأله توحید در عالم اسلام تا قرن هفتم هجری»، ص۱۹۶؛ صافی، تجلی توحید در نظام امامت، ۱۳۹۲ش، ص۲۱
[4]. یحیی، «سیر مسأله توحید در عالم اسلام تا قرن هفتم هجری»، ص۱۹۶
[5]. آذرفرنبغ پسر فرخزاد و آذرباد پسر امید، کتاب سوم دینکرت، دفتر دوم، پژوهش فریدون فضیلت، تهران: انتشارات مهرآیین، 1384، کرده‌ی 119، 126، 150
[6]. اوستا، گزارش دکتر ج. دوستخواه، تهران، انتشارات مروارید، ۱۳۹۱، ج 1، ص 407
[7]. خرده اوستا، ترجمه موبد اردشیر آذرگشسب، تهران: 1354، صص 16 و 51
[8]. خرده اوستا، ترجمه موبد اردشیر آذرگشسب، همان، صص 115-134
[9]. عبدالحسین زرینکوب، دو قرن سکوت، تهران: انتشارات سخن، 1392. ص 269