علم و دانش یکی از لوازم حکومت است. امام برای حکومت بهتر بر جامعه اسلامی باید دارای علم و دانش بالا باشد و هرچه سطح دانش بیشتر باشد، اداره آن حکومت موفق‌تر خواهد بود و از آن طرف اگر سطح دانش پایین باشد، جامعه را به سقوط می‌کشاند. لذا باید عقل را قاضی قرار داد تا ببینیم بین حضرت علی و دیگر خلفا کدام را باید برای خلافت انتخاب کرد.

یکی از مسائل چالش برانگیز، مقوله جانشینی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است. اهل‌سنت با پذیرش نظریه خلافت، انتخاب جانشین را به مردم واگذار کرده و مذهب تشیع آن‌را از موهبت‌های الهی می‌داند. شیعیان برای اثبات دیدگاه خود به روایت بشارت دوازده جانشین استناد کرده و آن‌را متکی به کتب اهل‌سنت می‌دانند.

شيعه راه تعيين امام را، منحصر در نص شرعی می‌داند يعنی امامت مقامی است انتصابی و نصب امام حق خداوند است همان‌گونه كه نبوت نيز مقامی است انتصابی و تعيين پيامبر حق و شأن خداوند است. معرفی امام از سوی پيامبر رأی شخصی او نبوده بلكه به فرمان خداوند انجام می‎گيرد، پس می‎توان نصّ پيامبر را، همان نصّ و معرفی خداوند دانست.

عمر در جریان انتخاب اعضای شورای شش نفره که مسئولیت انتخاب خلیفه‌ی پس خود را به آنان سپرد، به‌گونه‌ای مدیریت شده اعضای شورا را انتخاب کرد که خروجی‌ای جز انتخاب عثمان از آن شورا انتظار نمی‌رفت. جای هیچ شکی باقی نیست که عمر، سناریوی خلافت عثمان را از پیش طراحی نموده است و شورا را نیز به آن سمت مدیریت کرده است.

اینکه امیرالمؤمنین پس از قتل عثمان فرمود: «مرا رها کنید و کسی دیگر غیر از من را بجویید» این‎طور نبود که ایشان حکومت را حق خود نداند و تشکیل آن را تکلیف شرعی خود نشمارد، بلکه غصب خلافت و 25 سال انحراف، باعث شده بود برخی از خواص، از خلیفه انتظارات ناحقی داشته باشند که این کراهت و ارجاع دادن به دیگران، اتمام حجتی با آنان بود.

پیامبر اکرم با دستور خداوند در مهمانی خویشاوندان نزدیکش، جانشین خود را علناً مشخص کرد؛ در آن جلسه پیامبر امیرالمؤمنین را به عنوان جانشین بعد از خود معرفی کرد که خواست خداوند تبارک و تعالی هم همین بود و در مناسبت‌های مختلف آن را تکرار نمودند و طبق صریح آیه قرآن، در موردی که امری توسط خدا و پیامبر است، مردم اختیاری ندارند.