پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از شبهاتی که از جانب مخالفین مذهب حقه‌ی تشیع مطرح می‌شود، موروثی بودن امامت و خلافت اهل بیت (علیهم‌السلام) است. وهابیون منحرف قائل هستند، اگر خلافت و امامت در جامعه موروثی باشد، این امر مهم همانند سلطنت پادشاهان و حکام خواهد شد و اگر اینچنین شد، امری ناپسند در جامعه محسوب می‌شود. زیرا از ویژگی‌های افراد دیگر در جامعه استفاده نمی‌شود.
اما در پاسخ به این استدلال مضحکانه‌ای که هر از چند گاهی از جانب شبکه‌های وهابی مطرح می‌شود، چند پاسخ بیان می‌شود.

پاسخ اول؛
اگر وهابیون از فهم قرآن عاجز نبودند، قطعاً هیچ‌گاه چنین استدلال‌های بی‌خردانه‌ای را مطرح نمی‌کردند. قرآن کریم کتاب آسمانی مشترک میان تمام مسلمانان، در این باره می‌فرماید: «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ.[بقره/124] (به خاطر آورید) هنگامیکه خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود و او به خوبی از عهده این آزمایشها برآمد؛ خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم!» ابراهیم عرض کرد: «از دودمان من (نیز امامانی قرار می‌دهید؟)» خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمکاران نمی‌رسد! (و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایسته این مقامند).»
 با استناد به این آیه شریفه، طبق دعای حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) و اجابت آن از سوی خداوند رحمان، خلافت و امامت در فرزندان پاک حضرت ابراهیم قرار می‌گیرد. بر اساس این آیه، صالحینی که در نسل و ذریه حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) باشند، تا روز قیامت همان ائمه و وارثان انبیاء الهی هستند. وهابیون با یک مطالعه و تحقیق در نسب ائمه معصومین (علیهم‌السلام)، خواهند فهمید که این بزرگواران، همان نسل و ذریه حضرت ابراهیم خلیل الرحمان (علیه‌السلام) هستند.

پاسخ دوم؛
در قرآن کریم به رسالت انبیاء الهی و جانشینی فرزندان آنان اشاره شده است. اشاره قرآن به آل ابراهیم و آل عمران، خود دلیلی بر جواز موروثی بودن امامت و خلافت و تعیین آن از جانب خداوند متعال است. قرآن می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ.[آل‌عمران/33] به حقیقت خدا آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برگزید.»
در حقیقت شیعه با اعتقاد به تنصیب امامت و خلافت از جانب خداوند متعال، به خلافت پدر و پسری اعتقاد ندارد. بلکه به خلفایی که از جانب خداوند منصوب می‌شوند، اعتقاد دارد. هر چند این خلفای الهی و امیران عالم هستی، پدر و پسر باشند و خلافت و امامت الهی از پدر به پسر منتقل شده باشد.
قرآن کریم در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبَائِي إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ مَا كَانَ لَنَا أَنْ نُشْرِكَ بِاللَّهِ مِنْ شَيْءٍ ذَلِكَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ عَلَيْنَا وَعَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ.[يوسف/38] و [از ابتدا] از آیین پدرانم ابراهیم و اسحاق و یعقوب پیروی کرده‌ام. برای ما شایسته نیست که چیزی را شریک خدا قرار دهیم. این از فضل خدا بر ما و بر مردم است، ولی بیشتر مردم ناسپاسند.» در این آیه شریفه، حضرت یوسف پدران بزرگوار خود را یاد می‌کند و اشاره می‌فرماید که همگی آنان از انبیای الهی بوده‌اند. اما یک نکته مهم؛ خلافت و امامت در امت، به معنای جانشینی برای انبیای الهی است و حال اگر خلافت و امامت وراثتی مورد سرزنش است، باید وراثت نبوت در انبیاء را نیز مورد طعن و سرزنش قرار داد. همانگونه که نبوت از ابراهیم (علیه‌السلام) به نسل و ذریه ایشان رسید، از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) به بعضی از فرزندان ایشان تا امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) رسیده است.

پاسخ سوم؛
یکی از استدلال‌های ابوبکر در سقیفه، انحصار خلافت و رسیدن آن به قریش بود.[1] او در تبیین مبانی خلافت خود، به روایتی از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) استناد می‌کرد و می‌گفت که امر خلافت فقط شامل حال قریش می‌شود. مسلم نیشابوری در کتاب خود می‌نویسد؛ از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل شده که ایشان فرمودند: «مردم در این امر (خلافت) از قریش پیروی می‌کنند؛ مسلمانانشان از مسلمانان آنان پیروی می‌کنند و کافرانشان از کافران آنان پیروی می‌کنند.»[2] در این روایت، انتصاب ابوبکر به قریش دلیل برتری او در میان سقیفه بوده است. حال سؤال اینجاست؛ چرا اهل سنت در اینجا فقط انحصار خلافت را در قریش می‌‎دانند؟! آیا این انحصارطلبی همان حکومت موروثی نیست؟! آیا اتهام حکومت موروثی، شامل حال خلفای اهل سنت نمی‌شود؟!

پی‌نوشت:
[1]. شاه ولی الله دهلوی، إزالة الخفاء عن خلافة الخلفاء (متن فارسی)، تصحيح: سيد جمال الدين هروی، ج1، ص356؛ «از آنجمله: حديث صديق اكبر رضی الله عنه مرفوعاً الاَئمة من قريش.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[2]. مسلم نیشابوری، صحيح مسلم، دار إحياء التراث العربی – بيروت، ج3، ص1451؛ «حَدَّثَنَا أَبُو هُرَيْرَةَ، عَنْ رَسُولِ اللهِ ... وَكَافِرُهُمْ تَبَعٌ لِكَافِرِهِمْ» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.

محمدجواد مهریار