پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ انتخاب و تنصیب خلیفه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از جانب خداوند متعال، از اعتقادات مسلم شیعیان است که دلایل فراوان عقلی و نقلی برای اثبات آن، بیان شده است. بر همین اساس، در مقایسه بین انتخاب خلیفه توسط پروردگار عالم با انتخاب خلیفه توسط مردم، می‌توان مباحث مختلفی بیان کرد که یکی از آن مباحث، آثار وضعی است که در جامعه نمود پیدا می‌کند.
سؤالی که در این زمینه قابل بررسی است اینکه اگر علی (علیه‌السلام) اولین خلیفه مسلمین می‌شد، چه اتفاقی در امور معیشت و رفاه دنیایی مردم در جامعه رخ می‌داد؟
بررسی این مطلب و پاسخ به آن، سبب می‌شود تا بسیاری از حقایق برای تمامی مسلمانان مشخص شود. علمای مشهور اهل سنت در منابع معتبر خود اذعان می‌کنند، اگر مردم بعد از شهادت رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) بیعت کرده بودند، آثار اجتماعی این تصمیم مهم در امور مالی و رفاهی آنان تأثیر بسزایی داشت.
نزول نعمت به واسطه پذیرش ولایت و خلافت امیرالمؤمینن علی (علیه‌السلام)، امری است که در کلام بزرگان صحابه نیز به آن اشاره شده است. بلاذری از علمای مشهور اهل سنت با توجه به این نکته، در کتاب خود می‌نویسد: «هنگامیکه مردم در حال بیعت با ابوبکر بودند، سلمان فارسی به مردم می‌گفت: ای مردم بدانید و آگاه باشید! اگر با علی بن ابی طالب بیعت می‌کردید، از جانب خداوند برای شما از زیر پا و بالای سرتان، نعمت‌های الهی نازل می‌شد.»[1]
بیان نزول نعمت به واسطه قبول ولایت مولای عالم علی (علیه‌السلام)، در کلمات گهربار دختر گرامی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز بیان شده است. ابن طیفور عالم سنی مذهب، در کتاب خود می‌نویسد: حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) در جمع زنان مهاجر و انصار که به جهت عیادت از ایشان به محضرشان مشرف شده بودند، فرمودند: «سوگند به خداوند! اگر زمام خلافت را كه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در اختيار على (علیه‌السلام) قرار داده بود، از او غصب نمی‌کردند ... برکات آسمان و زمين به جانب مردم نازل می‌شد. اما خداوند، آنان را به خاطر گناهی [عدم پذیرش خلافت مولا علی] که مرتكب شدند، مؤاخذه و عذاب خواهد کرد.»[2]
در شرح کلمات نورانی حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) و جناب سلمان باید گفت؛ قرآن کریم در آیات متعدد خود، به نحوه مدیریت و خلافت الهی بعضی از انبیاء اشاره می‌‌کند و به عنوان نمونه، در این باره به دوران مدیریت و حکومت ذوالقرنین، حضرت سلیمان نبی و حضرت یوسف اشاره کرده است. خدای رحمان در آیات سوره مبارکه یوسف، به یک نمونه از نحوه حکومت الهی و نحوه مدیریت پیامبر خدا، اشاره می‌کند.
قرآن در این باره می‌فرماید: «قَالَ تَزْرَعُونَ سَبْعَ سِنِينَ دَأَبًا فَمَا حَصَدْتُمْ فَذَرُوهُ فِي سُنْبُلِهِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّا تَأْكُلُونَ * ثُمَّ يَأْتِي مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ سَبْعٌ شِدَادٌ يَأْكُلْنَ مَا قَدَّمْتُمْ لَهُنَّ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّا تُحْصِنُونَ.[يوسف/47و48] (حضرت یوسف) گفت: هفت سال با تلاش پیگیر زراعت کنید، پس آنچه را درو کردید، جز اندکی که خوراک شماست در خوشه‌اش باقی گذارید * از آن پس هفت سال سخت مى‌آيد، و در آن هفت سال آنچه برايشان اندوخته‌ايد بخورند، مگر اندكى كه نگه مى‌داريد.»
تعبیر خوابی که در این آیه از جانب حضرت یوسف بیان شده، سبب آن شد تا فرعون مصر، حضرت یوسف را به عنوان عزیز کشورش انتخاب کند و با مدیریت ایشان، از بحران و مشکلات اساسی رهایی پیدا کنند.
با توجه به آیات مذکور، یکی از معانی جمله «نزول برکات از زمین و آسمان» که در فرمایشات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به آن اشاره شده، مدیریت احسن در جامعه و به تبع آن شیوه تجارت، کشت و کار، صنعت، مدیریت اقتصادی و فرهنگی جامعه، همچنین نحوه آموزش صحیح آن، به بندگان خدای رحمان است. از آنجایی که امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) از این حق مسلم منع شدند، مردم نیز از یادگیری روش صحیح در استفاده بهینه از منابع طبیعی و روش‌های به کارگیری از ظرفیت‌های خلقت، محروم شدند.

باید گفت؛ پشتوانه کلام نورانی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) و سلمان محمدی، ریشه‌ی قرآنی است. خدای متعال دراین باره می‌فرماید: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ.[اأعراف/96] و اگر مردم شهرها ايمان آورده و به تقوا گراييده بودند، قطعاً بركاتى از آسمان و زمين برايشان مى‌گشوديم، ولى تكذيب كردند؛ پس به [كيفر] دستاوردشان [گريبان‌] آنان را گرفتيم.»

پی‌نوشت:
[1]. بلاذری، أنساب الأشراف، دارالفکر_ بیروت، چاپ اول، 1417هـ، ج1، ص591؛ «قَالَ سَلْمَانُ الْفَارِسِيُّ ... تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[2]. ابن طیفور، بلاغات النساء، مطبعة مدرسة والدة عباس الأول_ قاهره، 1326هـ، ص23؛ «لو تكافئوا علی زمام ... بما كانوا يكسبون.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.

محمدجواد مهریار