پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شناخت دقیق اقطاب صوفیه یکی از بهترین راه‌های تشخیص حقانیت یا بطلان راه‌های سلوکی آنان است. میرزا احمد مرتضوی تبریزی ملقب به «وحیدالاولیاء»، یکی از این اقطاب است که باید زندگی او مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

سلوک صوفیانه:

«وحیدالاولیاء»، بعد از دوسال که در اردبیل وارد مسلک درویشی گردید، نزد مجدالاشراف رفته و در این سفر ملقب به «مؤيد الفقراء» شد. او پس از هشت ماه توقف در شیراز، به اردبیل مراجعت نمود و دوباره در سال ۱۳۱۸ ق، به همراه آقا محمدکریم تاج الفقراء عازم شیراز شدند و در این سفر، مجد الاشراف او را به «نايب الولايه» ملقب کرد. «وحیدالاولیاء» بعد از یک‌سال توقف در شیراز، به اردبیل مراجعت نمود و برای بار سوم و در سال ۱۳۲۶ ق، به نیت اقامت دائمی به شیراز رفت و در این سفر، برای تنظیم امر معیشت خود، چاپخانه احمدی را در شیراز تأسیس کرد و کتُب بسیاری از بزرگان صوفیه را در چاپخانه خود به طبع رسانید. «وحیدالاولیاء» در این سفر نیز، به «مزین الحرم» ملقب شد. [1]

باید دانست که ارتقای رتبه و مقام در فرقه صوفیه، همیشه دلالت بر ارتقای روحی آنها نیست، زیرا یکی از راه‌های تشخیص ارتقای اشخاص در فرقه ذهبیه، خواب‌هایی است که مرید دیده و برای قطب بیان می‌کند که در صورت تشخیص قطب، برای مرید دستورات جدید تجویز می‌شود و او به همین شکل، وراد مراحل بالاتر می‌شود. در این مسیر ممکن است مرید با بیان خواب‌های ساختگی، بر سر قطب کلاه گذاشته و بدون اینکه ارتقای روحی پیدا کرده باشد، به درجه بالاتر فرقه‌ای ارتقا پیدا کند.

داستان جعل خواب توسط مدرس چهاردهی و ارسال آن برای قطب ذهبی،[2] مؤید این نکته است که راه ارتقا رتبه سلوکی در این فرقه، خواب است: «این ناچیز برای آشنایی به ذکر خفی و بقیه دستورات، شش ماه خواب‌هایی جعل و بوسیله نامه برای قطب ذهبیه فرستاده و در طول این مدت تا مرتبه ارشاد دستور دادند و برای جانشین وی، خوابی جعل و طی نامه‌ای به تبریز فرستاده، تأیید گفتارم نمودند!...».[3]

پیوند تصوف با حاکمان طاغوت و ظالم:

سیاست‌گریزی یکی از شعارهای معروف فرقه‌های مختلف صوفیه بوده است. تاریخ بیانگر این است که فرقه‌ها برای تداوم حیات و تقویت خود در طول زمان، فارغ از حق و باطل بودن قدرت‌های حاکم، سعی کرده‌اند مناسبات خود با آنها را تنظیم کنند. نمونه‌ای از این سیاست‌بازی را در فرقه صوفیه ذهبیه می‌بینیم که چگونه قطب این فرقه، در فکر سلامتی شخص محمدرضا پهلوی بود و برای سلامتی او، به مریدانش دستورالعمل می‌داد.

میرزا ابوالحسن حافظ الکتب می‌نویسد: «روزی حضرت وحیدالاولیاء در میان جمعی از محبان خود نشسته و مراقب بود، ناگاه سر از جیب (زیر) برداشته و فرمود: از برای اعلیحضرت محمدرضا شاه، خطری در پیش است او را دعا کنید و از برای سلامتی و رفع خطر از او، این آیه مبارکه را بعد از نماز صبح صد و ده مرتبه بخوانید: رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَهَ لَنا بِهِ وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا أَنْتَ مَوْلانا فَانْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْکافِرین[4]‏. چند روز بعد از این، خبر آمد که اعلیحضرت هدف تیر یکی از اعداء (دشمنان) گردید و اصابت به او ننمود و معجزه آسا هریک از تیرها به طرفی رفت. مانند آن بود که دست غیبی تیرها را از صورت اعلیحضرت بر می‌گرداند تا به او اصابت ننماید و این قضیه، در روز ۱۵ بهمن اتفاق افتاد».[5]

کسانی که بدون اذن الهی، منصب حکومت را غصب کنند، طاغوت هستند و خداوند در قرآن کریم، شرط عبودیت را اجتناب از طاغوت معرفی و می‌فرماید: «وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ»؛[6] «ما در هر اُمتی رسولی برانگیختیم که خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب کنید». پس چگونه این قطب ذهبی، برای چنین شخصی که حکومتش از منظر دینی غیرمشروع است؛ دعا کرده و مریدانش این مسئله را به عنوان کرامت برای او نقل می‌کنند؟

پی‌نوشت:
[1]. ر.ک: حافظ الکتب، میرزا ابوالحسن، مختصری در شرح حال حضرت وحید الاولیا و اسامی اقطاب سلسله مبارکه ذهبیه، مردم شناسی و فرهنگ عامه ایران، ۱۳۳۸، شماره ۱، ص 79.
[2]. این اقدام چهاردهی با هدف پی بردن به اذکار آنها در مراحل مختلف سلوکی ذهبیه بوده و به وسیله جعل خواب تا درجه ارشاد در این فرقه ارتقا پیدا کرده است.
[3]. مدرسی ‌ چهاردهی نورالدین، سلسله ‌ های صوفیه ایران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1382، ص 177.
[4]. پروردگارا! آنچه طاقت تحمل آن را نداریم، بر ما مقرّر مدار! و آثار گناه را از ما بشوی! ما را ببخش و در رحمت خود قرار ده! تو مولا و سرپرست مایی، پس ما را بر جمعیّت کافران، پیروز گردان!(بقره/286)
[5]. حافظ الکتب، میرزا ابوالحسن، مختصری در شرح حال حضرت وحید الاولیا و اسامی اقطاب سلسله مبارکه ذهبیه، مردم شناسی و فرهنگ عامه ایران، ۱۳۳۸، شماره ۱، ص ۸۲.
[6]. نحل/ 36.