پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مباهله یعنى نفرین کردن یکدیگر، یعنی درخواست لعن و نفرین الهی برای اثبات حقانیت بین دو طرفی که هر کدام ادعای حقانیت دارند تا هر کس که بر باطل است، مورد غضب الهى قرار گیرد و آنکه بر حق است شناخته شود و اینگونه حق از باطل تشخیص داده شود؛ یعنی مباهله براى اثبات و روشن شدن حق، پس از اقامه برهان است.
این اتفاق در صدر اسلام در سال نهم هجری صورت پذیرفت؛ بنا شد روز 24 ذی حجه بین پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با مسیحیان نجران مباهله انجام شود. این رویداد نشانگر حقانیت دعوت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بود و نیز بر فضیلت همراهان حضرت (امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، فاطمه (سلام‌الله‌علیها) و حسنین (علیهماالسلام)) دلالت دارد.
آیه «فَمَنْ حَاجَّكَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل‌لَّعْنَتَ اللَّـهِ عَلَی الْكَاذِبِینَ (آل‌عمران/61) بنابراین پس از فرارسیدن علم [وحی] به تو، هر کس درباره او [حضرت عیسی (علیه‌السلام)] با تو به چالش برخیزد، به او بگو: بیایید تا فرزندانمان و فرزندانتان و زنانمان و زنانتان و جان‌هایمان و جان‌هایتان را فراخوانیم، آنگاه (به درگاه خداوند) زاری [تضرّع] کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم.» درباره پیشنهاد مباهله از طرف پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به مسیحیان نازل شد.
شیعیان معتقدند امام علی (علیه‌السلام) بر اساس آیه مباهله، به منزله نفس و جان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است. این واقعه در منابع شیعه و اهل سنت آمده است. بر اساس منابع، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) پس از مناظره با مسیحیانِ نجران و ایمان نیاوردن آنان، پیشنهاد مباهله داد و آنان پذیرفتند؛ اما در روز موعود، مسیحیان نجران از انجام مباهله خودداری کردند.

مفسرین و محدثین بنام اهل سنت، همین شأن نزول را برای آیه 61 سوره آل عمران نقل کرده‌اند. در کتاب احقاق الحق حدود شصت منبع از منابع اهل سنت ذکر شده‏ که تصریح کرده‏‌اند آیه مباهله درباره اهل بیت و پنج تن آل عبا (علیهم السلام) نازل شده است که ازجمله آن منابع صحیح مسلم است. مفسرین بزرگ اهل سنت ازجمله زمخشری، بیضاوی و فخر رازی، ضمن بیان این شأن نزول، نکات نابی در فضایل اهل بیت (علیهم السلام) که از این جریان برداشت می‌شود، بیان کرده‌اند.(1)

سیاست منع تدوین حدیث که در قرن اول اتفاق افتاده بود، باعث شد مغرضین و دشمنان اهل بیت (علیهم‌السلام) بیکار ننشینند و در کنار این شأن نزول که اتفاق و تواتر آن توسط برخی محدثین اعتراف شده است، روایتی را جعل کنند و افرادی را به حاضرین همراه پیامبر (صلی الله علیه و آله) در جریان مباهله اضافه کنند و از اهمیت حضور اهل بیت (علیهم السلام) کاسته و این حضور را که نشانه افضلیت آنان است، خدشه کنند.
این روایت را ابن عساکر(2) در کتاب حدیثی خود نقل کرده است؛ در سند این روایت دو راوی به نام های هیثم بن عدی طائی، سعید بن عنبسه رازی وجود دارند که بزرگان اهل سنت آنها را تضعیف کرده‌اند.(3)
همچنین در سند این روایت که برای اعتبار آن به امام صادق (علیه‌السلام) نسبت داده‌اند، دو نفر از بزرگان اهل سنت به نام های دارقطنی و طبری را نیز آورده‌اند؛ در حالی که در تفسیر طبری، در شأن نزول این آیه چند روایت نقل کرده که شرکت کنندگان در این جریان را امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، فاطمه (سلام‌الله‌علیها) و حسنین (علیهماالسلام) ذکر کرده و حتی آورده است به مغیره گفته شد، امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نیز در این جریان بوده، او گفت، شعبی که نام او را نبرده است. طبری در ادامه می‌گوید: «نمی‌دانم نام نبردن از علی (علیه‌السلام) به خاطر دشمنی بنی امیه نسبت به امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) است یا اینکه واقعاً در حدیث نام ایشان نبوده است.»(4) در کتابهای دارقطنی هم این روایت جعلی وجود ندارد.

بنابراین نقل این روایت جعلی در برخی از کتب حدیثی و تفسیری اهل سنت و اشاره نکردن به جعلی بودن آن، نشانه این است که با وجود قطعی بودن شأن نزول این آیه، برخی از علمای اهل سنت که دلالت این حدیث در افضلیت اهل بیت (علیهم‌السلام) را متوجه می‌شوند، تمایل دارند که وانمود کنند این شأن نزول اختلافی است، در حالی که این روایت مخدوش توان مقابله با روایات متواتر را ندارد.
در تاریخ، احتجاج به این واقعه در سخنان امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، امام حسن (علیه‌السلام) و امام حسین (علیه‌السلام) و سایر ائمه (علیهم‌السلام) و حتی برخی اصحاب پیامبر مثل سعد بن ابی وقاص یافت می‌شود.

پی‌نوشت:
1. «درایتی از روایت مباهله برای جهانیان از منابع اسلامی»
«برداشت زیبا و به‌حق دوعالم سنی ازحقیقت مباهله»
2. تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر، دارالفکر، بیروت، لبنان، ج39، ص177. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
3. «روایت جعلی در مقابل آیه مباهله»
4. تفسیر طبری (جامع البیان)، طبری، دار هجر، 1422 ق، ج5، ص465 - 474.