پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ هر کدام از اصحاب و یاران پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فضائلی را در مصاحبت با ایشان برای خود بر می‌شمارند اعم از این‌ که مثلا پیامبر، انجام مأموریتی را به آن‌ها محول نموده باشد و یا این‌که صرفا ایشان را در طول یک مسیر همراهی و مصاحبت کرده باشند. به هر حال اگر این افتخارات را مایه‌ی نزدیکی و قرابت به پیامبر دانسته و این موارد را دلیلی بر لیاقت و شایستگی خود می‌دانند، خوب است نگاهی اجمالی به مجموعه افتخارات منحصر به فرد و کلیدی امیرالمومنین (علیه السلام) نیز داشته باشند تا در مقام مقایسه ببینند که ار حجیت با کدام‌ یک از ایشان است.

با توجه با احادیثی که در باب ایمان از نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) یاد گرفته‌ایم، می‌دانیم که ایمان، تصدیق به قلب، اقرار به زبان و عمل بوسیله ارکان (که همان اعضاء و جوارح است) می‌باشد و آن‌چنان مهم است که مرز میان اسلام و کفر به حساب می‌آید. طبیعی است که درجات ایمان در بین مردم، متفاوت بوده و هر کدام بسته به میزان اعتقاد، اقرار زبانی و پیاده کردن آن بوسیله اعضاء و جوارح، به درجه‌ای از آن نائل آمده اند. با توجه به اهمیت موضوع، اگر اعمال شخصی از جانب خداوند و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مورد تصدیق قرار گرفته و مقبول بیفتد، بزرگ‌ترین مدال افتخاری است که یک بنده می‌تواند در انجام امور الهی و دینی به آن بنازد و آن را مایه مباهات خود قرار دهد.

در سال پنجم هجرت و در واقعه جنگ خندق که مسلمانان برای حفاظت از خود و ایمنی شهر مدینه، در مقابله با دشمن در یک اقدام پیشگیرانه، در جلوی دشمن خندق بزرگی را حفر نمودند که همین امر در نهایت به پیروزی مسلمانان منجر شد و این خندق سدّی در مقابل حمله سپاه دشمن شد که امکان حمله گروهی و دسته جمعی را از ناحیه دشمن منتفی می‌کرد؛ اما به هر حال یکی از قهرمانان نام‌آور عرب به نام عمر بن عبدود، که بسیار چابک و ورزیده بود توانست از قسمتی از خندق که عرض کمتری داشت عبور کند و به این سمت میدان نفوذ نماید. این‌جا بود که مرتب شروع کرد به رجز خوانی و توهین و استهزاء مسلمانان که کدام‌یک از شما طالب بهشت است؟ مگر شما مرگ را آغاز و پلی برای زندگی مجدد نمی‌دانید؟ هر کدام که می‌خواهد زودتر به بهشت برود بیاد تا با یک ضربه شمشیر او را روانه بهشت سازم! در این موقع که سکوت مرگ بار و توأم با ترس، اکثر سپاه اسلام را فرا گرفته بود و همه می‌دانستند که رفتن به جنگ عمر بن عبدود مساوی با خاتمه زندگی دنیوی و دست شستن از تمام تعلقات مادی است، امیر مومنان (علیه السلام) دلاور مرد میدان نبرد و مرد روزهای سخت و طاقت‌فرسا که اتفاقا در آن زمان سن متوسط و جوانی داشت، برای مبارزه با این قهرمان عرب اعلام آمادگی کرد و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) او را روانه میدان کار و زار با این جنگجوی نام‌آور عرب نمود.

هنگامی که امیرالمومنین (علیه السلام) روانه جنگ با عمر بن عبدود شد، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «تمام ایمان در برابر تمام شرک قرار گرفت».[1] قندوزی حنفی در ینابیع الموده آورده است: «ضربت علی (علیه السلام) در جنگ خندق، برترین اعمال امّت من تا روز قیامت است».[2] قاضی عضد الدین ایجی در کتاب «المواقف» در مقایسه فضایل امیرالمومنین (علیه السلام) با خلیفه اول به طور قطع و یقین این مطلب را پذیرفته و نوشته است: «رویارویی علی (علیه السلام) با قهرمان عرب در جنگ‌ها و کشتن بزرگان مشرکان، نشان از شجاعت اوست و همین برای او بس که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در جنگ احزاب فرمود: «ضربت علی (علیه السلام) در جنگ خندق، برتر از عبادت جن و انس است».[3] و همچنین سعد الدین تفتازانی در قیاس امیرالمومنین (علیه السلام) با ابوبکر می‌نویسد: «علی (علیه السلام) به دلیل فراوانیِ پیکارهایش در راه خدا و دستاوردهای ارزشمندش در جنگ‌ها که نیازی به گفتن ندارد، شجاع‌ترین مسلمانان است و به همین جهت، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره وی فرمود: «جوانمردی نیست جز علی (علیه السلام) و شمشیری نیست مگر ذوالفقار» و در روز احزاب فرمود: «یک ضربه شمشیر علی (علیه السلام) از عبادت جن و انس برتر است.»[4]

پی‌نوشت‌:

[1]. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد عبدالکریم النمری، دارالکتب العلمیه، بیروت1418، ج13، ص158
[2]. القندوزی الحنفی، ینابیع الموده لذوی القربی، تحقیق: سیدعلی جمال أشرف الحسینی، دارالاسوه للطباعه و النشر، ایران1416ه.ق، ج1، ص282
[3]. عضدالدین الایجی، کتاب المواقف، تحقیق: عبدالرحمن عمیره، دارالجلیل، بیروت1417، ج3، ص628
[4]. التفتازانی، شرح المقاصد فی علم الکلام، دارالمعارف، نعمانیه پاکستان 1401ه.ق، ج2، ص301