پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ عزاداری برای سیدالشهدا (علیه‌السلام) از بارزترین مصادیق تعظیم شعائر است که جامعه شیعی به آن اهتمام دارد. این شعار فراگیر شیعیان، امروزه در برخی مناطق همراه با وجود برخی اعمال نامتعارف مانند لطم، (ضربه زدن به صورت و بدن با کف دست) همچنین قمه زنی (شکافتن سر با زدن ضربه به وسيله شيئی بُرنده) موجب شده است که نه تنها از اهداف برگزاری  فاصله گرفته شود، بلکه آثار مخربی را بر دین و مذهب وارد کند.

این مسئله، چهره‌ای خشن و تنفرآميز و غيرعقلایی از راه و رسم شيعی، به ویژه در فضای مجازی فراهم کرده و موجبات تحقير، وهن مذهب و برخی اختلافات درون مذهبی را به دنبال داشته است.

یکی از دلایلی که موافقین و کسانی که فتوای به جواز قمه زنی می دهند، عمل زنان و همراهان امام حسین (علیه‌السلام) در روز عاشورا است؛ چنانچه به نقل از امام صادق (علیه‌السلام) آمده است: «ولقد شققن الجيوب ولطمن الخدود الفاطميات على الحسين بن علی ع ... .(1) همانا فاطميات (دختران حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها)  بر حسين بن علی (علیه‌السلام) گریبان دریدند و بر گونه‌ها لطمه زدند و بر مثل چنين بزرگمردی باید لطمه زد و گریبان درید.»

در نقد و رد این دلیل باید گفت:
اولاً این روایت ضعیف است؛ زیرا در کتاب مصباح الفقیه آمده است: «لکن الرواية لضعف سندها وإعراض الأصحاب عنها لا تصلح دليلا.(2) به این روایت، به خاطر ضعف در سند نمی‌توان استناد کرد.»
ثانیاً: استناد به سيره زنان در کربلا نمی‌تواند دلیل جواز قمه زنی باشد؛ زیرا زنان در کربلا در وضعيت بسيار دشوار و حالت وصف ناپذیری بودند که خارج از وضعيت عادی و عرفی هر فرد است. پس نمی‌توان به سيره آنها استناد کرد. فاطميات در روز عاشورا در اضطرار قرار داشتند و قطعاً نمی‌توان از عملی که در هنگام ضرورت و به طور غیر عادی صادر می‎شود، حکمی عام برای همه زمان‌ها و مکان‌ها صادر کرد و دليل این مدعا هم آن است که این عمل دیگر در تاریخ تکرار نشد؛ حتی در خرابه شام که عزاداران در اوج تألم بودند، گزارشی از اینگونه اعمال در تاریخ وجود ندارد، یا در سالهای بعد در روز عاشورا، همين افراد چنين اعمالی را تکرار نکردند و اساسا نحوه عملکرد ایشان نمی‌تواند مجوز مشروعيت باشد، بلکه آنچه که می‌تواند دلیل باشد، سيره و عملکرد معصوم است که در این خصوصیت هرگز از امام سجاد (علیه‌السلام) نقلی بر انجام دادن چنين اعمالی وجود ندارد.

در نتیجه باید گفت که روایاتی که موافقان مشروعيت قمه زنی و لطم در عزاداری بر حضرت سید الشهدا (علیه‌السلام) به آنها استناد کرده‌اند تا استحباب قمه زنی و لطم و امثال آن را ثابت کنند، دلالت بر استحباب این اعمال نمی‌کند؛ بلکه دلالت بر استحباب غم و اندوه قلبی و گریه و زاری می کند و در هيچیک از این روایات اسمی از لطم به ميان نيامده، بلکه در همه آنها سخن از گریه و اندوه قلبی و ندبه و ضجه بوده است، یعنی اعمال متعارف.

پی‌نوشت:
1. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج82، ص106.
2. همدانی، آقا رضا، مصباح الفقيه،ج5، ص449.