پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ احمد صبحی منصور در رديف قرآنيون معاصر و تأثيرگذار در اين عرصه به شمار می‌ آيد که قرآن بسندگی مبنای اصلی گرايشات آنها محسوب می‌ شود. ايشان با استناد به برخی از آيات قرآن تلاش می‌کند تا جايگاه پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را در غير از شأن ابلاغ و نيز کارکرد سنت را در تمامی حوزه‌های دينی از اعتبار ساقط کند.
صبحی منصور بر اساس تفکر قرآنیون بر این باور است که احادیثی که در کتب حدیث به عنوان سنت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مطرح است، ارزش دینی نداشته و فاقد معیار حجیت است. وی معتقد است آنچه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بیرون از چارچوب وحی بیان کرده است، ارشادات و هدایت های غیر الزامی است و اساساً رجوع به احادیث نه تنها هیچ سندیت شرعی ندارد، بلکه تأکید بر این باور غلط است که قرآن محتاج غیر خود خواهد بود.[1]
صبحی منصور برای اثبات این ادعا به دستور قرآن مبنی بر عدم پیروی از ظن تمسک کرده است و تمامی روایات را از قبیل ظنون غیر معتبر، غیر وحیانی و فاقد اعتبار و فاقد حجیت شرعی می‌ داند و تمسک به آن را باطل می‌ پندارد.[2]

نقد و پاسخ:
جواب اول:
بر اساس آیه «أَنْزَلْنا إِلَیْکَ اَلذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ [نحل/44] ما این ذکر [قرآن] را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به سوی مردم نازل شده است، برای آنها روشن سازی.» یکی از شئون مهم پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تبیین قرآن است که به فرموده برخی مفسران، این آیه بر حجیت قول رسول خدا دلالت دارد؛ آن هم در بیان آیات قرآن و تفسیر آن، چه آن آیاتى که نسبت به مدلول خود صراحت دارند و چه آیاتی که متشابه هستند، و چه آنهایى که مربوط به اسرار الهى هستند، بیان و تفسیر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در همه آنها حجت است.[3]

جواب دوم:
عدم حجیت احادیث در نگاه احمد صبحی منصور به این دلیل است که روایات را ظنی می‌داند و از تبعیت ظنون در قرآن به شدت نهی شده است چرا که ما را به حق نمی‌ رساند.

در پاسخ می‌ گوییم: احادیث به چند دسته تقسیم می‌ شوند:
- احادیث متواتری که قطع آور بوده و حجیت آنها قطعی است.
- اخبار آحادی که محفوف به قرائن قطعیه است.
- احادیث ضعیف که از ناحیه سند یا متن یا هر دو دچار ضعف است.
- احادیث جعلی که هم از ناحیه سند و هم از ناحیه متن با معیارهای احادیث هماهنگ نیست.
احادیث مجعول در واقع حدیث نیست، بلکه با حدیث مشتبه شده است. این دسته از احادیث، مردود است و اصلاً منشأ عمل واقع نمی‌شود.[4]

کسانی که روایات را حجت می‌ دانند، حجیت در بخش اول و دوم را مد نظر دارند؛ اهل حدیث روایات جعلی را از دایره عمل و حوزه دینداری خارج دانسته و عمل بر اساس آنها را جایز نمی‌ دانند.
بنابراین بخشی از روایات، ظنی نیست، بلکه قطعی است و بخشی از آنها در ردیف ظنون معتبر است؛ در نتیجه ادعای منصور مبنی بر عدم حجیت احادیث به صورت مطلق باطل است؛ زیرا که پذیرش احادیث بر اساس مبانی و معیارها و ضوابط خاص و به صورت روشمند انجام می‌گیرد.
به بیان دیگر میتوان گفت: پذیرش یک حدیث به این عنوان که فرمایش پیامبر خداست، پس از طی کردن فرایندی است که ملاکهای ارزشیابی و اعتبارسنجی حدیث نزد صاحبان این فن و علم به دست آید و پس از رسیدن به حد نصاب لازم، منشأ اثر واقع شود.
بنابراین خاستگاه احمد صبحی منصور در خصوص احادیث، به نوع نگاه ناقص وی به روایات و تلقی نادرست اهل سنت به احادیث برمی‌گردد که اشتباه است.

پی‌نوشت:
[1]. روشن ضمیر، محمدابراهیم، جریانشناسی قرآنبسندگی، تهران، 1390، ص99-100.
[2]. صبحی منصور، القرآن و کفی مصدرا للتشریع الاسلامی، بیروت، ص17.
[3]. طباطبایى، محمد حسین، المیزان، چ5، قم، جامعه مدرسین، ج12، ص261.
[4]. زین الدین بن علی بن احمد (شهید ثانی)، الرعایه فی علم الدرایه، قم، کتابخانه مرعشی، ص62.