چرا نام امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) در نماز برده نمی‌شود؟!

پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از سؤالاتی که ذهن هر شیعه‌ای را متوجه خود می‌کند، عدم ذکر نام امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) در نماز است. نماز به عنوان یکی از مهمترین ارکان عبادی هر مسلمانی به حساب می‌آید و شیعیان بر این اعتقاد هستند که امامت بالاتر از نبوت است. پس چرا با آنکه امامت برتر است، یادی از نام امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) به عنوان صاحب مقام امامت، در نماز نمی‌شود؟!

در پاسخ به این سؤال، دو نکته بیان می‌شود:
نکته اول: منظور از برتری امامت بر نبوت، برتری مقام امامت بر مقام نبوت به معنای عام است و این به معنای برتری مقام امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) بر مقام خاتم الانبیاء حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیست. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) علاوه بر آنکه صاحب مقام رسالت هستند، صاحب مقام امامت نیز هستند. از امام صادق (علیه‌السلام) از تفسیر آیه شریفه: «فَکَیْفَ إِذا جِئْنا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَ جِئْنا بِکَ عَلى‏ هؤُلاءِ شَهِیداً [نساء/41] حال آنها چگونه است آن روزی که از هر امتی، شاهد و گواهی (بر اعمالشان) می‌آوریم، و تو را نیز بر آنان گواه خواهیم آورد؟» سؤال شد.

حضرت در پاسخ فرمودند: این آیه شریفه، به طور مخصوص درباره امت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نازل شده است. در هر قرن یک امام از آل محمد (علیهم‌صلوات‌الله) در میان امت حضور دارد که آن امام، شاهد بر امت است و حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بر ما ائمه معصومین شاهد است.»[1]

در این روایت امام صادق (علیه‌السلام) با استدلال به آیه کریمه، به یکی از وظایف امامت که در واقع گواهی دادن بر امت است، اشاره می‌فرمایند. امام (علیه‌السلام) ائمه معصومین (علیهم‌صلوات‌الله) را شاهد بر امت می‌دانند و رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را امام خود و شاهد بر ائمه اطهار (علیهم‌السلام) معرفی می‌کنند و در حقیقت امامت ائمه برای پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) وجود دارد.

همچنین بر اساس اعتقاد شیعیان، مقام امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) در جایگاه و رتبه بعد از مقام پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است. همانگونه که در فرمایش حضرت به این نکته اشاره شده است. مرحوم کلینی در کافی می‌نویسد: «یکی از علمای یهود بعد از پرسیدن سؤالات فراوان و شنیدن پاسخ‌های امیرالمؤمنین پرسید، آیا شما پیامبر هستی؟ حضرت ‌فرمودند: وای بر تو! من بنده‌ای از بنده‌های رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) هستم.»[2]

نکته دوم:
نماز عبادت توقیفی است. به این معنا که «هر حکم یا موضوعی که عقل بدان راه ندارد و منوط به بیان شارع مقدس است، عبادت توقیفی نامیده می‌شود.» در نتیجه هر آنچه در نماز باید گفته شود، از جانب پروردگار عالم بیان شده و کسی حق اضافه کردن به ارکان و اجزای نماز را ندارد.[3]

هر چند بردن نام امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) ذکر محسوب می‌شود، همانگونه که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «یاد خدای رحمان عبادت است و یاد من عبادت است و ذکر و یاد علی (علیه‌السلام) عبادت است و یاد کردن از ائمه معصومین (علیهم‌السلام) یعنی فرزندان امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) نیز عبادت است.»[4]

اما باید گفت: تبعیت از فرمان خداوند متعال و پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در تمام امور و شئون، بر هر مسلمانی واجب است و دستوری از جانب شارع مقدس برای ذکر نام حضرت علی (علیه‌السلام) در ارکان واجب نماز، صادر نشده است.

پی‌نوشت:
[1]. كلینى، الكافی، دار الكتب الإسلامیة - تهران، چاپ چهارم، 1407 هـ، ج1، ص190. «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ... وَ مُحَمَّدٌ ص شَاهِدٌ عَلَینَا.»
[2]. كلینى، الكافی، دار الكتب الإسلامیة - تهران، چاپ چهارم، 1407 هـ، ج1، ص90. «فَقَالَ یا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ...‏ عَبِیدِ مُحَمَّد.»
[3]. فرهنگ فقه فارسی، نویسنده: موسسه دائره المعارف الفقه الاسلامی، ج2، ص666.
[4]. مفید، الإختصاص، الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، قم، چاپ اول، 1413هـ، ص224؛ «قَالَ رَسُولُ ... مِنْ وُلْدِهِ عِبَادَة.»

محمدجواد مهریار