پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بر اساس روایات شیعه و اهل سنت و نیز دیدگاه مفسران اسلامی، مراد از «أُذُن واعیة» (گوش شنوا) در آیه «لِنَجْعَلَهَا لَكُمْ تَذْكِرَةً وَتَعِیهَا أُذُنٌ وَاعِیةٌ [حاقه/12] تا آن (غرق کفار و نجات مؤمنان) را مایه پند و عبرت شما مردم قرار دهیم ولیکن گوش شنوای هوشمندان، این پند و تذکر را فرا می‌گیرد.» حضرت علی (علیه‌السلام) است.[1]
به اعتقاد مفسران فریقین، تطبیق «أُذُن واعیة» بر حضرت علی (علیه‌السلام) بر کمال علم و دانش آن حضرت دلالت دارد، از این‌رو علمای امامیه، آیه شریفه «و تعیها أُذُن واعیة» را یکی از دلایل نقلی بر فضیلت و امامت آن حضرت دانسته‌اند.

ابن تیمیه، حدیث شأن نزول آیه مذکور را در حق حضرت علی (علیه‌السلام) دروغ پنداشته و آن را به اتفاق اهل علم، جعلی دانسته است و گفته «أُذُن واعیة» اختصاص به ایشان نداشته و هر کسی می‌تواند با اطاعت از فرامین الهی، مصداق آن باشد.[2]

ابطال این دو ادعای ابن تیمیه و اثبات استواری استدلال به این آیه شریفه، از مبینات است.
علمای شیعه و اهل سنت، روایاتی را از نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل کرده‌اند که دلالت بر این دارد که مراد از عبارت «أُذُن واعیة» در این آیه، حضرت علی (علیه السلام) است. در منابع شیعه، از ائمه اهل بیت (علیهم السلام) نیز روایاتی در این خصوص نقل شده است.
محدثان اهل سنت در بیش از بیست منبع تفسیری، روایی، تاریخی و ... مصداق آیه را امیرالمؤمنین دانسته‌اند.[3]

برخی از این احادیث عبارتند از:
رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به حضرت علی (علیه‌السلام) فرمودند: ای علی! خداوند به من دستور داد تا تو را به خود نزدیک کنم و دور نسازم و آموزش دهم تا آن را درک کنی و بر خداوند است که آنچه را که می‌شنوی درک کنی. پس این آیه نازل شد: «و تعیها أُذُن واعیة»؛ سپس پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) رو به علی (علیه‌السلام) کرد و فرمود: از خداوند خواستار آن گشتم که آن را گوش تو قرار دهد. علی (علیه‌السلام) گفت: پس از آن نشد که از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) چیزی را بشنوم و فراموش کنم.[4]
در روایتی دیگر: حضرت علی (علیه‌السلام) فرمودند: هنگامی که آیه شریفه «و تعیها اذن واعیة» نازل شد، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به من فرمودند: «از خداوند مسألت کردم که آن را گوش تو قرار دهد و او نیز اجابت کرد.»[5]

با توجه به مطالب گفته شده باید گفت: اولاً؛ حدیث دال بر نزول آیه «و تعیها أُذُن واعیة» در شأن حضرت علی (علیه‌السلام) متواتر معنوی است.
ثانیاً؛ تنها اشکال موجود در سند بررسی شده از اسانید این روایت، ارسال سند است که آن نیز بر اساس مذهب ابوحنیفه و مالک و پیروان ایشان اشکالی به حجیت حدیث وارد نمی‌سازد.
ثالثاً؛ حدیث مذکور از طرق گوناگونی نقل شده و دارای متابعات و شواهد متعدد است. بنابراین قاعده کثرت طرق، دلیل دیگری بر حجیت آن است.
رابعاً؛ تکیه گاه استدلال علمای امامیه، نزول آیه «و تعیها أُذُن واعیة» در شأن حضرت علی (علیه‌السلام) روایاتی است که از نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در این باره نقل شده است.
بنابراین اشکال ابن تیمیه مبنی بر عدم اختصاص «أُذُن واعیة» به حضرت علی (علیه‌السلام) از محل بحث خارج است.

پی‌نوشت:
[1]. بحار الأنوار، علامه مجلسی، دار احیاء التراث، ج68، ص317.
[2]. منهاج السنة النبویة، ابن تیمیه، ج7، ص171.
[3]. «امیرالمؤمنین علی (ع) مصداق گوش شنوا»
[4]. تفسیر الطبری (جامع البیان)، طبری، ج23، ص579.
[5]. تفسیر الطبری (جامع البیان)، طبری، ج23، ص223.