پایگاه ­­­­­­جامع فرق، ادیان ومذاهب_ حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) در سال ۱۷۳ هجری در شهر مدينه ديده به جهان گشود.[۱] یک سال پس از آنكه مأمون عباسی در سال ۲۰۰ هجری امام رضا (عليه‌السّلام) را به خراسان دعوت كرد، حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) همراه عده‌ای از برادران و بستگان، به انگيزه ديدار برادر وارد ايران شد.
در كتاب «حضرت معصومه فاطمه ثانی» آمده است که: «پس از ولايتعهدی امام رضا (عليه‌السّلام) آل بنی هاشم كه مدتها تحت شكنجه و فشار حكام جور بودند، با شنيدن اين خبر، به عنوان ديدار حضرت رضا (عليه‌السّلام) از مدينه به خراسان رهسپار شدند. اين گروه در حدود ۴۰۰ نفر بودند که در رأس آنها حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) بود.»[2]
«وقتی حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) و همراهان به شهر ساوه رسيدند، مأموران حكومت عباسی با آنها درگير شدند و عده‌ای از آنها را به شهادت رساندند. حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) در همانجا بيمار شدند. از همراهيان سؤال كرد از اينجا تا قم چقدر فاصله است؟ به ايشان عرض شد: ده فرسخ. حضرت فرمود: مرا از اينجا به قم منتقل كنيد!
پس از اينكه مأمورين حكومت عباسی در ساوه جلوی كاروان حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) را گرفتند، حدود ۲۳ نفر از آنها كشته شدند؛ گروهی اسير و گروهی نيز متواری گرديدند. نقل شده كه حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) را عمال بنی عباس در ساوه مسموم كردند. آن حضرت در حال بيماری، قم را اختيار كرد؛ چون قم مركز شيعيان بود، از اين رو رهسپار قم شد.»[۳]
در ۲۳ ربیع‌الاول سال ۲۰۱، کاروان فاطمه معصومه به شهر قم وارد شد. در اینکه چرا فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) شهر قم را برای اقامت برگزید، برخی حضور مریدان و شیعیان پدرش موسی کاظم (علیه‌السلام) در شهر قم و کانون شیعه بودن این شهر را دلیل این تصمیم معرفی کرده‌اند. برخی منابع نیز از درخواست و دعوت مردم قم یاد کرده‌اند.[4]

اما در فضیلت آن حضرت همین بس که امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «إِنَ لِلّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَهُ وَ إِنَ لِلرَّسُولِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَهُ وَ إِنَ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَهُ وَ إِنَ لَنَا حَرَماً وَ هُوَ بَلْدَهٌ قُمَّ وَ سَتُدْفَنُ فِیهَا امْرَأَهٌ مِنْ أَوْلَادِی تُسَمَّی فَاطِمَهَ فَمَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَهُ.[5] خدا را حرمی است و آن مکه است، پیامبر را حرمی است و آن مدینه است، امیرالمؤمنین را حرمی است و آن کوفه است و برای ما حرمی است و آن قم است و در آن خانمی از فرزندان من به نام فاطمه دفن خواهد شد، هر کس وی را زیارت کند پاداشش بهشت خواهد بود.»
از فضائل دیگر آن حضرت، اين است كه دختر، خواهر و عمه ولی خدا است كه در زيارتنامه ایشان به آن تصريح شده است. در زيارتنامه حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها)، حضرت به عنوان دختر رسول خدا (صلی‌الله‌عليه‌وآله)، دختر فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، دختر خديجه کبری (سلام‌الله‌علیها) و … معرفی شده است.
اين تعابير تنها شرافت خانوادگی آن حضرت را بيان نمی‌كند؛ بلكه بيانگر آن است كه از نظر مقامات عالی معنوی و ملكوتی، آن حضرت فرزند روح و جسم پيامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله)، حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، خديجه (سلام‌الله‌علیها) و امامان معصوم (عليهم‌السلام) است.[6]

بر اساس گزارش تاریخی، روزی جمعی از شیعیان وارد مدینه شدند تا پاسخ سؤالاتشان را از موسی کاظم (علیه‌السلام) دریافت کنند، اما موسی کاظم (علیه‌السلام) و فرزندش علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) در مدینه حضور نداشتند، به همین جهت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) نامه‌های حاوی سؤالات آنها را دریافت کرد و پاسخ آنها را نوشت و به آنها داد. جماعت شیعه در راه بازگشت از مدینه، با موسی کاظم (علیه‌السلام) برخورد کردند و ماجرای دریافت پاسخ از فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) را گزارش کردند. موسی کاظم (علیه‌السلام) نامه  فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) را طلب کرد و پس از مطالعه و درست یافتن پاسخ‌ها، سه مرتبه درباره ایشان فرمود: «پدرش به فدایش.»[7]

پی‌نوشت:

[1]. مسعودی، مروج الذهب، قم، منشورات دارالهجره، ج۳، ص۳۳۶.
[2]. محمدی اشتهاردی، حضرت معصومه فاطمه دوم، قم، علامه، ۱۳۷۵، ص۱۱۸.
[3]. همان، ص ۱۱۸.
[4]. جمعی از پژوهشگران (۱۳۸۷)، دانستنی‌های کریمه اهل بیت حضرت معصومه سلام الله علیها، چاپ اول.
[5]. بحارالانوار، ج60، ص216، ح41 و ج48، ص317.
[6]. حضرت معصومه عليها السلام فاطمه دوم، محمدی اشتهاردی، محمّد، چاپ اول، قم، نشر علامه، 1375 ه.ش، ص127.
[7]. ربیعی، تاریخ زندگانی امام کاظم، ص۲۱–۲۳.