درحالی موافقین سماع سعی کردن رقص سماع را نزد متشرعین توجیه کرده و آن را امری مقدس و عرفانی جلوه دهند که بزرگانی همچون احمد جام و جامی سماع را عملی لغو و بیهوده دانستند. همچنین بزرگانی همچون جنید بغدادی و ابن عربی که بسیاری از نظریات و اصول تصوف را طرح‌ریزی کردند، سماع را عملی شیطانی و نشأت گرفته از هوی و هوس می‌دانند.

یکی از حربه‌های فرقه صوفیه، در جذب مردم خصوصا جوانان، ترویج شریعت‌گریزی با روش‌های گوناگون است، که یکی از این موارد انجام گناهان و ترک واجبات است، که عده‌ای این اباحه‌گری را برای وصول به حق‌تعالی لازم می‌دانند.

عده‌ای بر این باور هستند که سماع ایرادی ندارد و یکی از راه‌های نیایش و رسیدن به خداوند سماع است. درصورتی که برخی از بزرگان صوفیه با رقص سماع مخالفت کرده‌اند. با رجوع به فتوای مراجع عظام درباره حکم شرعی سماع، درمیابیم که فقها رقص سماع را ممنوع و حرام دانسته‌اند.

صوفیان سماع‌گر معتقدند که از حال رفتن و بی‌هوش شدن آن‌ها در هنگام رقص سماع برخاسته از مستی عشق به خداوند است. درحالی‌که ابن خلکان شافعی در پیامی به شیخ مکی از مشایخ صوفیه این مستی را از پرخوری و شهوت شکم آنها دانسته و در پرخوری آنان را به خران تشبیه کرده است.

صوفیه وجد را حالتی غیر ارادی می‌داند که برای همه حاصل نمی‌شود. ولی به خاطر آنکه همه از این حالت برخوردار شوند، اعمالی را برای ایجاد وجد تعریف کرده‌اند که از جمله آن سماع است. درنتیجه سماع همچون کوکی است که درویش برای رسیدن به وجد به آن مشغول می‌شود.

در شرح حال بزرگان صوفیه مطالبی بیان شده که در شأن یک شخص عادی نیست چه برسد به شخصیتی که او را عارف می‌دانند. چنانچه نقل کرده‌اند ابوسعید ابوالخیر با شنیدن آیات قرآن به رقص و دست افشانی می‌پرداخته است. حال آنکه اهل‌بیت (علیهم السلام) با شنیدن آیات قرآن دچار حزن و اندوه شده و گریه می‌کردند.