اهل حق
آموزه های فرقه اهل حق نگاه صریح و شفافی به مسائل سیاسی از جمله حکومت نداشته و پیران و مرشدان این فرقه معولا خود را درگیر حکومت ها نکرده اند و بر اساس مبانی اعتقادی، انگیزه ای برای تشکیل حکومت ندارند.
جم گرفتن از مهم ترین مناسک مذهبی فرقه اهل حق است که با اهدافی از جمله تقرب به شخص سلطان اسحاق و ایجاد همبستگی واتحاد پیروان یارسان و رفع کینه ها و کدورت ها با حضور پیروان این فرقه و با آداب و اعمالی خاص برگزار می گردد.
در متون فرقه اهل حق، دیدگاههای متفاوتی در باره مقام زن می توان مشاهده کرد. در نگاه این فرقه گاهی زن مقامی بالاتر از انبیاء داشته ولی حتی از حضور در مکان های مذهبی اهل حق، یعنی جمخانه و شرکت در مجالس ذکر و مراسم عبادی به طور کلی منع شده است.
مرجئه حقیقت ایمان را امری قلبی دانسته، به گونه ای که عمل، در افزایش و کاهش آن بی تاثیر است. فرقه اهل حق از آنجا که دین را صرف محبت قلبی و آن هم محبت حضرت علی (ع) می دانند، می توان این فرقه را استمرار تفکر فرقه مرجئه دانست.
پیروان فرقه اهل حق به دو گروه «چکیده» و «چسپیده» تقسیم شده اند. اهل حق چکیده، کسی را گویند که از پدر و مادری اهل حق به وجود آمده و پس از تولد، توسط ولی قانونی او طی مراسمی خاص به خاندانی از اهل حق سرسپرده می شود. اما افرادی که خارج از فرقه اهل حق به این فرقه در می آیند را اهل حق چسپیده می گویند.
یکی از آسیب های جدی که متوجه فرقه اهل حق است، جریان اباحه گری است. اباحه گری در این فرقه از دو جنبه قابل تصور است؛ هم از جهت ارتکاب محرمات و هم از جهت ترک واجبات.
« ردا» یکی از ارکان فرقه اهل حق است. در تعریف اخلاقی به معنای بخشش، بردباری، گذشت، خدمت و فداکاری بی ریا نسبت به مخلوق خدا آمده است و درنگاه عرفانی به معنی ظهور صفات حق بر بنده است.
نیستی، از ارکان چهارگانه اهل حق است که دارای دو معنای عرفانی و اخلاقی می باشد. مفهوم اخلاقی آن به معنای از بین بردن منیت و خودخواهی و دور شدن از تعلقات دنیوی است و از نظر عرفانی در آموزه های اهل حق، نیستی به معنای فنای فی الله به کار رفته است.
راستی یکی از ارکان چهارگانه رفتاری فرقه اهل حق است که تعاریف و تفاسیر متعددی در متون این فرقه از آن، از جمله بجای آوردن اوامر و ترک نواهی الهی صورت گرفته است.
آموزه های رفتاری فرقه اهل حق بر چهار اصل، استوار است که نخستین آنها «پاکی» می باشد.این اصل، به معنای پاکی باطنی و جلا یافتن روح سالک، برای حصول اشراق نور حقانی تعریف شده است.
بین فرقه صوفیه خاکساریه و اهل حق مشترکاتی از جمله جوز شکستن، اعتقاد به مراحل شریعت طریقت معرفت و حقیقت و اعتقاد به الوهیت امیرالمومنین(ع) وجود دارد با این وجود باید دقت نمود که وجود مشترکات بین این دو فرقه، بدان مفهوم نيست كه هر دو فرقه را يكي بدانيم.
جمعی از سادات و مریدان جامعه یارسان اقدامات تخریبی علیه چهره های شاخص فرقه اهل حق را محکوم و پیروان این فرقه را به هشیاری و وحدت دعوت نموده اند.
جمخانه محل اجتماع و مکان برگزاری مراسم آیینی فرقه اهل حق است که در نزد این فرقه داری اهمیتی خاص می باشد. این مکان به عنوان یکی از نمادهای فرقه اهل حق به شمار می رود. در سال های اخیر ساخت جمخانه ها با هدف معرفی خود و جذب افراد به این فرقه در مناطق اهل حق نشین گسترش پیدا کرده و مورد توجه بزرگان این فرقه قرار گرفته است.
منابع آیینی اهل حق که «کلام» و «دفتر» نامیده می شوند که دربردارنده مجموعه باورهای یارسان است که به تبع مبانی عرفانی و صوفیانه و باورهای باطنیه به صورت «سر مگو» بیان شده که فهم آنها برای هر کسی امکان پذیر نیست.