در صفحه 462 کتاب خورشید تابنده که شرح, احوال و آثار رضاعلیشاه و تالیف آن توسط محبوب علیشاه صورت گرفته آمده است:اگر کسی ندانسته به بت متوسل شود ولی مقصودش بت نباشد بلکه مقصودش معبود حقیقی باشد توسل او رد نیشود!

 حال برای آگاهی اقطاب گنابادیه و دراویش به بررسی شرک و توسل میپردازیم.
به لحاظ لغوي توسل به معني كمك گرفتن از چيزي است براي رسيدن و تقرب جستن به كسي يا چيزي . به خاطر همين معنا به هر چيزي كه توسط آن به امري نزديكي حاصل شود ( زماني ، مكاني ، معنوي ) وسيله گفته مي شود.(1) براي سير شدن به غذا متوسل مي شويم ، براي پرواز كردن به هواپيما متوسل مي شويم و....
توسل در عرف ديني هم خارج از معناي لغوي نيست. چرا كه توسل در عرف ديني به معني واسطه قرار دادن مظاهر ديني از جمله انسان كامل و الگو قرار دادن شخصيت ، سيره و عمل اوست براي رسيدن بهتر و سريع تر به قرب الهي . نيز كمك گرفتن از او براي حل معضلات و مشكلات معنوي و غير معنوي كه انسان به تنهائي از عهده حل آن ها بر نمي آيد . مانند توسل به پيامبر و امام و قرآن و تبعيت از آن ها به عنوان الگو و ياري گرفتن از آن ها جهت تقويت روح بندگي و اطاعت الهي و ياري جستن از آن ها در اموري كه نياز به ياري شان باشد.
اما معناي شرك به لحاظ لغوي به معني داخل كردن دو چيز يا بيش تر در يك امر مي باشد. شرك به لحاظ اصطلاحي به معني شريك قرار دادن براي خدا در عبادت است.(2)يعني اگر كسي در هنگام عبادت به همراه خدا موجودي ديگر مانند شيئ يا انساني را شريك خدا قرار دهد و با هم عبادت كند و عبوديت خود را نثار هر دو كند ، براي خدا شريك قرار داده است و مشرك ناميده مي شود.
اگر به معناي لغوي و اصطلاحي توسل و شرك دقت كنيد ،هيچ وجه اشتراكي به لحاظ معنا اين دو مفهوم با يكديگر ندارند. بلي در مصداق برخي از انسان ها به بعضي از امور اعم از شيئ يا انسان ، مشركانه متوسل مي شوند. يعني آن ها را وسيله براي رسيدن به منافعي مي كنند . در اين جهت به آن ها نگاه الوهي و ربوبي دارند. مانند كاري كه بت پرستان و مشركان در طول تاريخ انجام مي دادند.
خضوع بت پرستان و دعا و استغاثه آنان در برابر بت هايى بود كه آن ها را به عناوين مـالكان حق شفاعت و مغفرت و ... توصيف مى كردند . آن ها را متصرف مستقل در امور مربوط به دنيا و آخرت مى شناختند . در اين شرايط , هر نوع دعوت و درخواستى از اين موجودات , عبادت و پرستش خواهد بود . روشـن تـريـن گـواه بر اين كه دعوت و خواندن آنان با اعتقاد به الوهيت بوده , آيه زير است :
«فما اغنت عنهم آلهتهم التى يدعون من دون اللّه من شيئى؛
خدايانى كه جز خداى بزرگ , آنان را فرا خواندند ( مى پرستيدند ) , آنان را بى نياز نساخت." (3)
در توسل به مظاهر ديني و پيامبران و ائمه بزرگوار دين به هيچ وجه متوسل ، تصور نقش الوهي و ربوبي در مورد آن ها ندارد . آن ها را در تاثيراتي كه انتظار دارد، مستقل از خداي متعال نمي داند و نمي بيند. اگر به قرآن و پيامبر و ائمه متوسل مي شود ، اولا به امر خدا و ثانيا با اين نگاه است كه آن ها وسيله اند براي تقرب بيش تر به درگاه الاهي . در وسيله بودن و تصرف داشتن مستقل نيستند . هر كاري انجام مي دهند ،به اذن و به واسطه قدرت الاهي است.
توسل به پيامبر براي شفيع شدن او نزد خدا براي جلب مغفرت خدا ( به خاطر اينكه يكي از بهترين بندگان خدا و يكي از خاصان درگاه اوست ) كجا و توسل بت پرست به بت به قصد عبادت او و نزديك شدن به بت كجا ؟
در توسل به پيامبر و ائمه دين اجازه از طرف خدا است. در توسل به بت چنين اجازه اي وجود ندارد. در توسله به ائمه مساله وساطت آن بزرگواران به عنوان افرادي كه داراي مقام و منزلت بسيار بزرگ نزد خداوند مي باشند ،بين متوسل و خدا مطرح است. در توسل به بت ، بت پرست به بت متوسل مي شود تا به بت نزديك شود . محبت و ياري او را به خود جلب كند. در توسل به بزرگان دين نگاه استقلالي و الوهي و ربوبي به آن ها وجود ندارد در حالي كه نگاه بت پرست به بت نگاه استقلالي است و انتظار الوهيت و ربوبيت از بت دارد.
توسل در قرآن :
در آيات قرآن اين مسئله مورد پذيرش و تأييد واقع شده است . در مورد ديدگاه هاي اسلام و قرآن بايد از مجموعه آيات و روايات بهره گرفت، نه يک مورد خاص .
در آيه 97 سوره يوسف از زبان برادرانش خطاب به پدر مى‏خوانيم :
« يا ابانا استغفر لنا ذنوبنا انا كنا خاطئين ؛
اى پدر ! براى ما استغفار كن كه ما خطاكار بوديم . »
حضرت يعقوب نيز اين تقاضا را نه تنها انكار نكرد. بلكه به آن ها قول مساعد داد و فرمود :
« سوف استغفر لكم ربى؛
به زودى براى شما از درگاه خداوند تقاضاى آمرزش مى‏كنم . »
بنابراين واسطه قرار گرفتن انسان هاي برگزيده الهي و متوسل شدن به آن ها در آيات قرآن به کار رفته ، در صدر اسلام نيز توسط اصحاب و ياران پيامبران صورت مي گرفت.
کار متوسل مومن به خدا ، درخواست بنده اى از بنده ديگر است كه نه او را اله و رب مى داند ؛ نه مالك و متصرف تام الاختيار در امور مربوط به دنيا و آخرت , بلكه او را بنده عزيز و گرامى خدا مى شناسد كه او را به مقام رسالت و امامت برگزيده ، وعـده داده كه دعاى او را درباره بندگان خود بپذيرد :
« و لو انهم اذ ظلموا انفسهم جاوك فاستغفروا اللّه و استغفر لهم الرسول لوجدوا اللّه توابا رحيما؛
اگـر آنـان هنگام ستم بر خويشتن , نزد تو مى آمدند و از خدا درخواست آمرزش مى كردند و پيامبر نيز براى آنان طلب آمرزش مى نمود , خدا را توبه پذير و مهربان مى يافتند ."(4)
اين آيه به واسطه قرار گرفتن پيامبر براي طلب استغفار مردم ، صراحت دارد.
پس اصل واسطه از نظر قرآن پذيرفته است ، همان گونه که در آيه ديگر مي فرمايد:
« و اِبْتَغُوا إِلَيْهِ اَلْوَسِيلَةَ؛ به سوي خداوند وسيله برگيريد"(5)
اگر صدا زدن و توسل پيدا كردن به قصد اين باشد که آن فرد را صاحب اختيار و مستقل در تاثير بداند ، موجب شرک است. اگر كسى به راستى حاجت خود را از غير خدا بخواهد و او را صاحب اختيار و مستقل در انجام آن بشمرد ،مشرك است ، همان گونه كه واژه «مع» در آيه « فلا تدعوا مع الله احدا» (6) به اين معنى گواهى مى‏دهد كه نبايد كسى را هم رديف خدا و مبدأ تاثير مستقل دانست .اين مطلب از مسلمات شيعه است.
وسيله مي تواند هر چيزي که نزد خداوند داراي مقام و منزلت است ، باشد. مي‏تواند اعمال صالح باشد . مي‏تواند شخص صالح و وجيهي باشد. در نتيجه اين اعمال ديني مانند توسلات و شفاعت خواستن و.... اموري كاملا ديني و منطبق بر آموزه هاي اديان توحيدي اند، نه اموري شرك آلود .

 منابع:
1.لسان العرب ، ماده وسل ، الوسيله.
2.همان ، ماده شرك ، اشرك.
3.هود (11) ‌ آيه 101.
4.نساء (4) ‌ آيه 64.
5.مائده (5) آيه 35.
6. جن (72) آيه 18.