تصریح مفتی وهابی به پیدایش نظریه عدالت صحابه و شعار خشنودی خداوند از صحابه پس از قرون ابتدایی
از دیدگاه شیعه، صحابه، همانند غیر صحابه بوده و صِرف مصاحبت با پیامبر، در ثبوت عدالتشان کفایت نمیکند و باید تکتک صحابه را مورد بررسی قرار داد و رفتار و اعمال آنان را با قرآن و سنّت صحیح تطبیق داد، اگر کسی مخالفت با قرآن و سنّت در حقش ثابت شود، عدالتش زیر سؤال است.
اما صحابه نزد اهل سنت، قداستی شبیه قداست اهل بیت نزد شیعه دارند؛ یعنی همانگونه که شیعه برای اهل بیت عصمت و طهارت، عظمت و افتخار قائل است، اهل سنت نیز برای صحابه مقامی بس بالا و ارزشمند قائل است؛ آمدی میگوید: جمهور اهل سنت، اعتقاد به عدالت صحابه دارند.[1] جالبتر اینکه صحابی نزد اهل سنت یک دایره وسیعی است، که افراد زیادی را شامل میشود، تا جایی که اگر کسی ساعاتی با پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) مصاحبت داشته و یا از دور پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) را مشاهده کرده باشد، جزء صحابه است[2] و هیچکس حق ندارد در رابطه با خطاهای او سخن بگوید[3] حتی اگر مرتکب فعل حرام یا گناهی شده باشد! زیرا او صحابی و مقدس است!
این نظریه در زمان پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) و دوران صحابه و تابعین وجود نداشت و بعدها در ادبیات اهل سنت وارد شده است؛ زیرا صحابه نیز خود را مانند انسانهای دیگر میدانستند، خطا و اشتباه داشتند، گاهی فعل حرام مرتکب میشدند، گاهی مرتکب گناه کبیره میشدند و... ولی رفته رفته و در زمانهای بعدی موضوع عدالت صحابه مطرح شد.
میتواند یکی از علل طرح این نظریه این باشد که چون اهل سنت از اهل بیت عصمت و طهارت (علیهمالسلام) محروم بوده و خود را در حال غرق شدن مشاهده میکردند، مجبور شدند عدالت صحابه را بپذیرند، زیرا از طرفی با وجود منع تدوین حدیث در قرن اول هجری، روایات بسیار محدودی از پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) در دست داشتند، و از طرفی همین روایات نیز خبرهای آحادی بود که توسط صحابه روایت شده بود و اگر عدالت صحابه نیز به دلایلی چون فسق، کذب و نفاق، مخدوش میشد، دیگر روایتی از پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) برایشان باقی نمیماند و روایات زیادی مخدوش میشد؛ بنابراین اهل سنت ناچار شدند که عدالت صحابه را مطرح کنند و با چنگ و دندان نیز از آن دفاع کنند، هر چند این اعتقاد مخالف نص صریح قرآن و روایت نبوی باشد. (آیات و روایات فراوانی بر فسق و گناه برخی از صحابه تصریح دارد.)
مثلاً یکی از مواردی که رفتار برخی از صحابه را نشان میدهد، حدیثی است که ترمذی آن را در شأن نزول آیه 24 سوره حجر نقل میکند و آن را صحیح میشمارد؛ در این حدیث آمده است که زن زیبایی پشت سر پیامبر نماز میخواند، بعضی از صحابه در صف اول میایستادند تا او را نبینند و برخی دیگر در صف آخر میایستادند، پس هنگامیکه به رکوع میرفتند، آن زن را از زیر بغلهای خود نظاره میکردند و آیه 24 سوره حجر، در اینباره نازل شد.[4]
از جمله اعترافات به ساخته شدن این عقیده در قرون بعدی، تصریح صالح بن عبدالعزیز آل شیخ، از نوادگان محمد بن عبدالوهاب، سردسته حرکت وهابیت است، (وزیر اوقاف و ارشاد و شؤون اسلامی عربستان) وی هنگام بحث از دیدگاه وهابیت پیرامون اصحاب، ادعا میکند شیعه نسبت به صحابه جفا کرده است. با این مقدمهچینی به مسئله خشنودی خداوند از صحابه و همسران پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) میپردازد.
وی مینویسد: (اعتقاد اهل سنت به صحابه) به عنوان شعاری برای آنان درآمد و آنان این شعار را در بسیاری از عبادات! و در سخنانشان وارد کردند. همانگونه که دعا برای خشنودی خداوند از صحابه و همسران پیامبر (مادران مومنین) و تمامی آل پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) را در خطبه نماز جمعه و دیگر سخنرانیها وارد کردند. این در حالی است که نه در زمان پیامبر اکرم و نه در زمان ابوبکر و نه در زمان عمر و نه در زمان عثمان، در خطبهها چنین دعایی انجام نمیشد. پس از عهد خلفا عدهای از علما که از تابعین بودند و پس از آنان این دعا را به عنوان شعار اهل سنت داخل در خطبهها کردند. زیرا این امر تبدیل به شعار اهل سنت در برابر دیگر مذاهب چون رافضیها و خوارج و ناصبیها و دیگران گردیده بود.[5]
پینوشت:
[1]. الاحکام فی الاصول الاحکام، آمدی، ج2، ص111.
[2]. الاصابه فی تمییز الصحابه، ابن حجر عسقلانی، ج1، ص158.
اسدالغابه، ابن اثیر، ج1، ص11و12.
[3]. شرح المقاصد، تفتازانی، ج5، ص303. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. سنن ترمذی، ترمذی، ج5، ص197. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[5]. اللئالی البهیة فی شرح عقیدة الواسطیة، صالح بن عبدالعزیز آل شیخ، ج2، ص410. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
افزودن نظر جدید