رد کلام ابن تیمیه در عدم امکان خواندن هزار رکعت نماز در شبانهروز
خلاصه مقاله
ابنتیمیه از فضایل امام سجاد (علیهالسلام) که علامه حلی از کتابهای اهل سنت، آنها را نقل کرده، این ایراد را گرفته است که خواندن هزار رکعت نماز در شبانهروز مشروع و ممکن نیست، مگر اینکه به صورتی انجام شود که در شریعت کراهت داشته و از آن نهی شده است، یا اینکه بهطور کلی ممکن نیست، پس صلاحیت ندارد که در منقبت کسی، چنین موردی ذکر گردد.
در جواب او میتوان گفت که بسیاری از عالمان اهل سنت، این منقبت را در مورد امام سجاد (علیهالسلام) نقل کردهاند و چنین ایرادی نگرفتهاند، (از مالک بن انس نیز این خبر نقل شده است.)
همچنین در شرح حال بسیاری از علمای اهل سنت، بهجا آوردن صدها رکعت در شبانهروز نقل شده است، که این موارد در کنار روایات نبوی در عدم محدودیت خواندن نماز در شبانهروز، میتواند دلیل بر مشروعیت این عبادت و عدم مخالفت با سنت نبوی باشد، و اینکه بسیاری را نقل کردهاند که این عبادت را در یک شب یا در شبانهروز انجام دادهاند، دلیل بر امکان این عمل است.
متن مقاله
ابنتیمیه در منهاج السنه، ابتدا کلام علامه حلی را میآورد و در رد این سخنان، هرکدام را که بتواند با مناقشات خود، سعی در قبول نکردن آن مطالب میکند؛ وی مطالب علامه حلی در مورد امام سجاد (علیهالسلام) را که از کتابهای اهل سنت فضایل ایشان را آورده، نقل میکند؛[1] سپس طبق رسم خود در کتابش، قصد مناقشه در فضایل امام را دارد، ولی ابتدا به موارد دیگری از شرح حال امام سجاد (علیهالسلام) از کتب رجال اهل سنت میپردازد، (که قابل بررسی است) و تنها دو مورد از کلام علامه حلی در مورد امام را قابل مناقشه میداند و به موارد دیگر نمیپردازد، ازجمله: عبادت زیاد امام، فضیلت امام در جریان استلام حجرالاسود که هشام بن عبدالملک سعی در مخفی کردن منزلت امام دارد و فرزدق شاعر با خواندن شعرش، غضب هشام را بر میانگیزد و باعث زندانی شدنش میگردد و ...[2] که به این معناست که این فضایل را پذیرفته و در سندش یا دلالتش خدشهای ندارد.
اما یکی از مواردی که علامه حلی از کتب اهل سنت، در فضایل امام سجاد (علیهالسلام) نقل کرده و ابنتیمیه نپذیرفته، خواندن هزار رکعت نماز در شبانهروز است؛ وی میگوید همانطور که گفتیم خواندن هزار رکعت ممکن نیست، مگر اینکه به صورتی انجام شود که در شریعت کراهت داشته و از آن نهی شده است، یا اینکه بهطور کلی ممکن نیست، پس صلاحیت ندارد که در منقبت کسی، چنین موردی ذکر گردد.[3]
در جواب وی میگوییم: این عمل از امیرالمؤمنین نیز در برههای از زمان نقل شده است، و تکذیب این مسأله با اعتراف عدهای از بزرگان اهل سنت، نشان از کینه و دشمنی و تعصب ابنتیمیه دارد.
[وی در رد این فضیلت از امیرالمؤمنین گفته بود که ثابت شده است که پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله) در شب، بیش از 13 رکعت نمیخواند، و در شبانهروز 40 رکعت نماز میخواند؛ امیرالمؤمنین هم اعلم به سنت پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله) است، و از هدایت پیامبر تبعیت میکند، پس چگونه هر شبانهروز (اگر ممکن باشد!) این عبادت را انجام میداد؟! و این کار با انجام سایر واجبات، غیرممکن است.][4]
اما اینکه گفته این عبادت غیرمشروع است، باید به ابنتیمیه بگوییم که بزرگان اهل سنت در شرح حال امام سجاد (علیهالسلام)، از مالک بن انس (یکی از امامان اهل سنت) نقل کردهاند که به من خبر رسیده است که ایشان تا زمان وفاتشان هر شبانهروز هزار رکعت نماز بهجا میآورد و به خاطر عبادتش ملقب به زینالعابدین شده بود.[5] مزی در جای دیگری از کتابش در مورد امام سجاد (علیهالسلام) آورده است: «ذوالثفنات» «زينالعابدين»، ایشان به این القاب نامیده میشدند، چون در شبانهروز هزار رکعت نماز میخواندند، و زانوان ایشان پینه میبست.[6] هیچکدام از علما، ایرادی به عدم مشروعیت این عبادت نگرفتهاند.
ابنتیمیه بین نافلههای معین نمازها در شب و روز، و نماز مستحبی به طور مطلق خلط کرده است؛ در بسیاری از روایات، سفارش به نماز مستحبی، (کم یا زیاد) شده است و حدی برای آن قرار داده نشده است.[7] بنابراین اهل بيت (عليهمالسلام) که در شبانهروز هزار رکعت نماز میخواندند، با سنت پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله) مخالفت نکرده، بلکه در این عبادت، به سفارش پیامبر عمل میکردند.
دلیل دیگری بر مشروعیت نمازهای بسیار در شبانهروز، نام اسامی عالمان اهل سنت است که در شرح حال آنان آمده است که صدها رکعت تا هزار رکعت نماز در شبانهروز بهجا میآوردند؛ علامه امینی برای افرادی که درباره آنها گفته شده در شبانهروز هزار رکعت نماز میخواندند، 14 نفر را ذکر کردهاند،[8] که نشاندهنده این است که علاوه بر نمازهای واجب و نوافل یومیه، میتوان در شبانهروز نماز خواند و این عبادت، مشروع است. همچنین 13 نفر نام برده شدهاند که در مورد آنها گفته شده، با وضوی نماز عشاء، نماز صبح را بهجا آورده و در این بین به عبادت میپرداختند، که مشخص میگردد خوابیدن مقداری از شب نیز جزء مستحبات و واجبات نیست که ابنتیمیه، آن را برای عدم امکان این فضیلت از امیرالمؤمنین، از سنتهای نبوی بیان کرده است.
در رد محال دانستن این عبادت از طرف ابنتیمیه، باید بگوییم که این اشکال از کسلی ایراد گیرنده نشأت میگیرد، در حالیکه در شرح حال عدهای که ذکر شد، انجام این عبادت توسط آنان در کتب اهل سنت آمده است، و نیز از علامه امینی نقل شده که برخی از بزرگان معاصر نیز برای اثبات امکان این عبادت، در یک شب هزار رکعت نماز کامل را با خواندن سوره توحید پس از سوره حمد، انجام دادهاند، بنابراین به راحتی در یک شبانهروز میتوان این مقدار نماز را خواند و احتیاجی هم به بیدار ماندن کل شب نیست، و با سنت نبوی هم مخالفتی نداشته، بلکه احادیث نبوی، آن را تأیید میکند. [این نکته هم وجود دارد که این عبادت توسط امیرالمؤمنین، همیشه انجام نمیشد، بلکه در زمانهای نبرد و جنگهای با ناكثين و قاسطين و مارقين، و زمانهایی که امر مهمتری وجود داشته، امام به اهم میپرداخته و این اشکال ابنتیمیه در استبعاد این مسئله، جایی ندارد.]
بنابراین این عبادت مشروعیت داشته، (کراهت ندارد و مخالف سنت نبوی هم نیست)، و ممکن است عبادتکنندهای بتواند این مقدار نماز را در هر شبانهروز بهجا آورد، و بسیاری از شرح حال نویسان اهل سنت هم نامیده شدن امام سجاد (علیهالسلام) به زینالعابدین را همین مسئله دانستهاند.
پینوشت:
[1]. منهاج السنه، ج4، ص8-10.
[2]. منهاج السنه، ج4، ص48-50.
[3]. منهاج السنه، ج4، ص50.
[4]. منهاج السنه، ج4، ص28-31.
[5]. صفوة الصفوة، ابن جوزی، ص327. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
تهذيب الكمال، مزی، ج20، ص90.
سير اعلام النبلاء، ذهبی، ج4، ص392.
تهذیب التهذيب، ابنحجر، ج7، ص306.
[6]. تهذيب الكمال، مزی، ج35، ص41.
[7]. «الصلاة خير موضوع استكثر أو استقل.» صحيح ابن حبان، ج2، ص76.
«الصلاة خير موضوع، فمن استطاع أن يستكثر فليستكثر.» المعجم الأوسط، طبرانی، ج1، ص84.
صحيح الجامع الصغير وزيادته، البانی، ج2، ص719.
«الصلاة خير موضوع، من شاء أقلّ، ومن شاء أكثر.» المستدرك على الصحيحين، حاکم نیشابوری، ج2، ص653.
مسند أبي داود الطيالسي، ج1، ص384.
«يا أنس أكثر الصلاة بالليل والنهار تحفظك [حفظتك].» مسند أبي داود الطيالسي، ج7، ص272.
[8]. الغدیر، علامه امینی، ج5، ص30.
در این کتاب اسامی کسانیکه در مورد آنها گفته شده در شبانهروز 400 رکعت، 500 رکعت، 600 رکعت، و ... هزار رکعت نماز میخواندند، از کتب اهل سنت آدرس داده شده است.
افزودن نظر جدید