پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ تولّی و تبرّی از مهم‌ترین مسائل اعتقادی برگرفته از قرآن و روایات است و تا جایی این فرع دینی میان مسلمانان اهمیت دارد، که اصطلاحاً به عنوان شرط ایمان معرفی شده است؛ همچنان که امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «وَ هَلِ الْإِيمَانُ إِلَّا الْحُبُّ وَ الْبُغْضُ؟! ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمانَ وَ زَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَ كَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ أُولئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ (معنی:) مگر ايمان جز حُبّ و بغض چيز ديگرى است؟! سپس امام (عليه السلام) به آيه‌ی 7 سوره حجرات استدلال فرمود كه مى‌گوید: خداوند ايمان را محبوب شما قرار داد، و آن را در دل‌هايتان تزيين كرد، و كفر و فسق و عصيان را منفور شما ساخت، و كسانى كه چنين باشند هدايت يافتگانند».[1]
از این‌رو پیشوایان مسلک شیخیه، در کنار پذیرش و تأکید بر تولی و تبرّی در ذیل بحث رکن رابع خویش [2]؛ اظهارات عملی عجیب و متناقضی با آن داشته‌اند.
همچنان که کریم‌خان کرمانی در تقابل عملی و آشکارا با محتوای تولّی و تبرّی، مقابله با ظالمین و دشمنان اسلام را حرام اعلام کرده و عملاً مفهوم تبرّی را با پوچ مساوی ساخته است؛ همچنان که وی گفته است: «بلی این قول من است و همیشه در درس‌ها و موعظه‌ها و کتاب‌ها بیان کرده‌ام و باز این‌جا می‌گویم که خداوند حکیم از روی حکمت (به طوری که در ارشاد العوام نوشته‌ام) مشیت او چنین قرار گرفته است که این دُوَل، قاهره باشند تا ظهور دوازدهمی. مخالفت ایشان (دولت‌های نیرومند) حرام است و منهیّ عنه...!».[3]

پی‌نوشت:

[1]. آیت‌الله مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، کتابخانه‌ی الکترونیکی فقاهت، ج 22، ص 173.
[2]. رک: محمد کریم خان کرمانی، رساله رکن رابع، کرمان: چاپخانه‌ی سعادت، 1368 ق، صص 25-18.
[3]. ر.ک: محمد کریم خان کرمانی، رساله ازهاق الباطل، کرمان: چاپخانه‌ی سعادت، 1392 ق، صص 177-164.