بی شک غرض از آفرینش انسان رسیدن به تعالی و تکامل معنوی است که از طریق انجام تکالیف الهی به دست می آید.حال اگر انجام دادن کاری از جانب خداوند،در تحقق هدف مذکور تاثیر داشته باشد،انجام دادن آن کار واجب و لازم خواهد بود،زیرا خداوند حکیم همه تدابیر معقول و میسوری را که در تحقق هدف او دخالت دارد،به کار خواهد گرفت.

فرستادن پیامبران از جمله این اقدامات از جانب خداوند متعال است.اما بعد از رحلت پیامبر گرامی اسلام«ص» خداوند،مردم را به حال خود رها نکرد.چرا که بسیاری از احکام و معارف اسلامی هنوز به مردم ابلاغ نشده بود.بنابراین جامعه دینی بعد از پیامبر نیازمند امام و رهبر بود.امام همان لطفی است که خداوند متعال به مکلفان اعطا کرده است؛یعنی وجود امام در جامعه باعث می شود که مکلفان به احکام و معارف واقعی و اصیل دین دسترسی داشته باشند و نسبت به انجام تکالیف عقلی و شرعی خویش توجه بیشتری داشته باشند.در نتیجه به انجام طاعات رغبت کنند و از ارتکاب گناهان دوری گزینند.با این تحلیل روشن می شود که لطف بودن امام در حق افراد جامعه مبتنی بر دو مطلب است:

مکلف بودن افراد

خطاپذیری یا معصوم نبودن آنان

در درستی این دو مطلب کمترین تردیدی راه ندارد.بنابراین ملاک نیازمندی افراد جامعه به امام،مکلف بودن و معصوم نبودن آنان است.حال باید دانست که شناخت منبع اصیل معارف از غیر اصیل آن چیست؟آیا به هر حرف و حدیث می توان اعتماد کرد؟ یا باید تضمینی در درستی مطالب ارائه شده توسط امامان وجود داشته باشد.عقل در اینجا می گوید امام باید معصوم از خطا و لغزش باشد تا بتوان به گفته او اعتماد کرد.راه های مختلفی برای اثبات عقلی عصمت امام وجود دارد که مهم ترین آن برهان امتناع تسلسل است؛ یعنی اگر امام معصوم نباشد، ملاک نیازمندی به امام –که در بالا عنوان شد- در او نیز وجود دارد.این سخن درباره امامِ امام و هر امام دیگری که معصوم نباشد نیز جاری خواهد بود.در نتیجه اگر امام معصوم،نباشد،باید در یک زمان امامان نامتناهی وجود داشته باشند که محال است. بنابراین وجود امام معصوم در هر عصر و زمان لازم است.این استدلال در بیشتر کتب متکلمین شیعه یافت می شود.سید مرتضی آن را استوارترین دلیل عقلی بر لزوم عصمت امام دانسته است.[1]

[1] الشافی فی الامامة،ج1،ص289 و الذخیره فی علم الکلام،ص430