پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ ابن تیمیه مدعی است که آیه ابلاغ قبل از حجة الوداع نازل شده است و در این زمینه می نویسد: «رافضی (علامه حلّی) می گويد: روايت متواتر از رسول خدا (صلی‌الله‌عليه‌وآله) وارد شده كه هنگامی كه آيه ابلاغ (آیه 67 سوره مائده) نازل شد، رسول خدا (صلی‌الله‌عليه‌وآله) در غدير خم برای مردم خطبه خواند؛ ... جواب او اين می شود كه اين مطلب، دروغی بيش نيست و آيه ابلاغ، مدتی قبل از حجة الوداع نازل شده است.»(1) این اشكال ابن تيميه ناشی از روايتی از عمر بن خطاب است که در صحيح بخاری، شأن نزول آيه اكمال را در حجه الوداع و در عرفات در حال وقوف پيامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله) دانسته است.(2)

در پاسخ باید گفت:
بر فرض صحت نزول آیه شریفه اکمال در عرفه، این منافاتی با نزول آن در غدیر خم ندارد، زیرا بسیاری از آیات به مناسبتهای مختلف چندین بار نازل گردیده است.(3) همچنین باید گفت که این روايت عمر بن خطاب، که شأن نزول آيه اكمال را در عرفات و در روز جمعه می‌داند با تعدادی از روايات ديگر كه در همين رابطه آمده است متعارض است كه به بعضی از آنها اشاره می‌كنيم:
در روايت عمر بن خطاب آمده است كه آيه إكمال در روز جمعه نازل شد و اين با آنچه كه از ابن عباس با سند معتبر آمده كه آيه إكمال روز دوشنبه نازل شده است، در تعارض است. طبرانی با سند خود از ابن لهيعه، از خالد بن أبی عمران، از ابن عبدالله صنعانی، از ابن عباس اينگونه روايت كرده است: «پيامبرتان در روز دوشنبه متولد شد و در روز دوشنبه از مكه هجرت کرد و روز دوشنبه به مدينه وارد شد و روز دوشنبه در جنگ بدر به پيروزی رسيد و روز دوشنبه اين آيه از سوره مائده بر او نازل شد «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ» و روز دوشنبه ركن را از جای خود بلند کرد.»(4)

همچنین با روايت ديگری از صحیح مسلم منافات دارد. در صحيح مسلم روایتی از عمر بن خطاب نقل شده است كه آيه اكمال در «ليلة جمع» يعنی شب وقوف در مزدلفه نازل شده است، يعنی همان شب عيدی كه مسلمانان بعد از إتمام وقوف به عرفات به سوی منا، حركت می‌كنند. در این روایت آمده است که شخصی يهودی به عمر گفت: اگر اين آيه بر ما يهود نازل شده بود: «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِيناً» روزی را كه اين آيه در آن نازل شده بود را عيد اعلام می‌كرديم؛ عمر گفت: من روز و ساعت و مكان نزول اين آيه را می‌دانم، اين آيه در شب حضور در مزدلفه، در حالی كه ما با رسول الله (صلی‌الله‌عليه‌وآله) در عرفات حضور داشتيم، نازل شد.»(5)

بخاری در صحیح خود گفته است، سفیان ثوری در نزول این آیه روز جمعه تشکیک کرده است و این خود با روایت عمر منافات دارد. «سفیان گفته است: من شک دارم که این آیه در روز جمعه نازل شده باشد؛ پس این روایت سفیان ثوری نیز که در صحیح بخاری آمده با روایت عمر که آیه اکمال در روز جمعه و در عرفات نازل شده، منافات دارد.»(6)

پی‌نوشت:
1. ابن تیمیه، منهاج السنه النبويه، ج7، ص315 تا 317. «قال الرافضی: الخبر المتواتر عن النبی (ص): أنه لما نزل قوله تعالی: (يا أيها الرسول بلغ ما أنزل اليك من ربك). (المائدة: 67) خطب الناس في غدير خُم ...»
2. بخاری، محمد بن إسماعيل أبوعبدالله جعفی، صحيح بخاری، ج1، ص18، نشر دار طوق النجاة، چاپ اول. «عَرَفْنَا ذَلِكَ اليَوْمَ، وَالمَكَانَ الَّذِي نَزَلَتْ فِيهِ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَهُوَ قَائِمٌ بِعَرَفَةَ يَوْمَ جُمُعَةٍ.»
3. «پاسخ شبهه ابن تیمیه در شأن نزول آیه ابلاغ»
4. طبرانی، المعجم الكبير، ج12، ص237، كتاب الإيمان، تحقيق: حمدی عبدالمجيد سلفی، نشر دار إحياء التراث العربی ـ بيروت، چاپ دوم. «وَنَزَلَتْ سُورَةُ الْمَائِدَةِ يَوْمَ الِإِثْنَيْنِ، (الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ) (المائدة: 3) وَرَفَعَ الرُّكْنَ يَوْمَ الِإِثْنَيْنِ، وَتُوُفِّيَ فِي يَوْمِ الِإِثْنَيْنِ.»
5. مسلم بن حجاج أبوالحسن شيری نيشابوری، صحيح مسلم، ج4، ص2313. نشر دار إحياء التراث العربی - بيروت. «فَقَالَ عُمَرُ: إِنِّي لَأَعْلَمُ الْيَوْمَ الَّذِي نَزَلَتْ فِيهِ، وَالْمَكَانَ الَّذِي نَزَلَتْ فِيهِ، (نَزَلَتْ عَلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِعَرَفَاتٍ فِي يَوْمِ جُمُعَةٍ)»
6. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج6، ص50. «قَالَ سُفْیَانُ وَاَشُکُّ کَانَ یَوْمَ الْجُمُعَةِاَمْ لاَ (الْیَوْمَ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ)»