پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ «وحدت اسلامی» و اتحاد بین مسلمین از جمله اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین موضوعات در اندیشه‌ی سیاسی و فرهنگی رهبر معظم انقلاب اسلامی است. اهمیت این موضوع تا جایی است که ایشان وحدت اسلامی را به عنوان «مسأله‌ای استراتژیک» و یک امر اصولی و نه تاکتیکی و مصلحتی معرفی کرده و همواره علما، روشنفکران، برجستگان سیاسی و آحاد امت اسلامی را به وحدت ذیل دستورات و آموزه‌های قرآن کریم و ارادت و محبت به پیامبر اسلام، حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) دعوت کرده‌اند.
بنابراین سعی ما در این نوشتار بر این است که خلاصه‌ای از بیانات رهبر معظم انقلاب در مورد عوامل و موانع وحدت را بیان کنیم.

موانع وحدت:

1- کج فهمی‌ها و بی اطلاعی‌ها
چیزهایی مانع از اتحاد می‌شود. عمده‌ی آنها بعضاً کج‌فهمی‌ها و بی‌اطلاعی‌هاست؛ از حال هم خبر نداریم؛ درباره‌ی هم توهمات می‌کنیم؛ درباره‌ی عقاید هم، درباره‌ی تفکرات یکدیگر دچار اشتباه می‌شویم؛ شیعه درباره‌ی سنی، سنی درباره‌ی شیعه؛ فلان ملت مسلمان درباره‌ی آن ملت دیگر، درباره‌ی همسایه‌اش؛ سوء تفاهم‌ها، که دشمنان هم بشدت بر این سوءتفاهم‌ها دامن می‌زنند. افرادی هم متأسفانه بر اثر همین سوء فهم، سوء تحلیل، ندیدن نقشه‌ی کلی دشمن، بازیچه‌ی این بازی دشمن قرار می‌گیرند و دشمن از آن‌ها استفاده می‌کند.[1]
2- نفوذ استکبار و  استعمار
نمی‌خواهیم بگوییم اختلاف شیعه و سنی همیشه مربوط به استعمار بوده؛ نه! احساساتِ خودشان هم دخیل بوده؛ بعضی از جهالت‌ها، بعضی از تعصب‌ها، بعضی از احساسات، بعضی از کج‌ فهمی‌ها دخالت داشته؛ لیکن وقتی استعمار وارد شد، از این سلاح حداکثر استفاده را کرد.[2]
3- عوامانه شدن اختلافات مذهبی
اختلاف بین طرفداران دو عقیده بر اثر تعصبات، یک امری است که هست و طبیعی است، و مخصوص شیعه و سنی هم نیست. بین فِرَق شیعه، خودشان؛ بین فِرَق سنی، خودشان؛ در طول زمان از این اختلافات وجود داشته است. لیکن وقتی نوبت به کسانی رسید که سلاح علمی ندارند، از سلاح احساسات و مشت و سلاح مادی استفاده می‌کنند که این خطرناک است.[3]
4- توهین به مقدسات همدیگر
توهین به عقاید مذهبی و آداب قومی، یکی از عوامل اصلی در ایجاد تفرقه در جوامع اسلامی هستند. لذا رهبر انقلاب اسلامی آن را به عنوان خط قرمز نظام اسلامی معرفی کرده و تأکید می‌کنند: «خط قرمز از نظر نظام اسلامى و از نظر ما، عبارت است از اهانت به مقدسات یکدیگر. آن کسانى که نادانسته، از روى غفلت، گاهى از روى تعصب‌هاى کور و بی‌جا، چه سنّى و چه شیعه، به مقدسات یکدیگر توهین می‌کنند، نمی‌فهمند چه می‌کنند. بهترین وسیله براى دشمن همین‌ها هستند؛ بهترین ابزار در دست دشمن همین‌ها هستند؛ این خط قرمز است.[4]
5- سوء تدبیر و خباثت بعضی از حکام ممالک اسلامی
برخی از حُکام و دولت‌های اسلامی وابسته، خواسته یا ناخواسته در ایجاد و تزریق سم مهلک تفرقه ایفای نقش می‌کنند. رهبر انقلاب در تبیین این مسئله می‌فرمایند: «بخشی از سرزمین‌های اسلامی، به حضور و تصرف ایادی شرک و کفر و استکبار آلوده شده و با سوء تدبیر و خباثت بعضی از حکام ممالک اسلامی، اختلافات تازه و برادرکشی‌های بی‌سابقه در میان مسلمین پدید آمده است. این چیزی است که قلب هر مسلمان غیور و معتقد به عزت اسلام و وحدت مسلمین را جریحه دار می‌سازد.»[5]

عوامل وحدت:

1- برگزاری کنگره‌ها و کنفرانس های بین المللی
هر حرکتی که موجب بشود ما همدیگر را درست بشناسیم، بیشتر بشناسیم، بهتر بشناسیم، نقاط قوّتِ هم را بدانیم، این نقاط قوّت را هم‌افزایی کنیم، منتقل به یکدیگر بکنیم، این حرکت به وحدت و یکپارچگی و اعتلای امّت اسلامی خواهد انجامید و این [کنگره] یکی از آن کارها است.[6]
2- وجود نبیّ مکرّم اسلام (صلّی‌اللَّه‌علیه‌وآله‌)
وجود نبیّ مکرّم اسلام (صلّی‌اللَّه‌علیه‌وآله‌)، بزرگترین مایه‌ی وحدت در همه‌ی ادوار اسلامی بوده است و امروز هم می‌تواند باشد؛ چون اعتقاد آحاد مسلمانان به آن وجود اقدسِ بزرگوار، با عاطفه و عشق توأم است و لذا آن بزرگوار، مرکز و محور عواطف و عقاید همه‌ی مسلمانهاست و همین محوریت، یکی از موجبات انس دلهای مسلمین و نزدیکی فِرَق اسلامی با یکدیگر به حساب می‌آید.[7]
3- مسأله غدیر؛ یکی از محورهای وحدت اسلامی
مسأله غدیر هم می‌تواند مایه وحدت باشد؛ همچنانکه مرحوم آیةاللَّه شهید مطهری مقاله‌ای با عنوان «الغدیر و وحدت اسلامی» دارد. او کتاب الغدیر را - که درباره مسائل مربوط به غدیر است - یکی از محورهای وحدت اسلامی می‌داند که درست هم هست. ممکن است به نظر عجیب بیاید، اما واقعیت مطلب همین است. خودِ مسأله غدیر، غیر از جنبه‌ای که شیعه آن را به عنوان اعتقاد قبول کرده است - یعنی حکومت منصوب امیرالمؤمنین، از طرف پیامبر که در حدیث غدیر آشکار است - اصل مسأله ولایت هم مطرح شده است. این دیگر شیعه و سنّی ندارد.
اگر امروز مسلمانان جهان و ملتهای کشورهای اسلامی، شعار ولایت اسلامی سر دهند، بسیاری از راه‌های نرفته و گره‌های ناگشوده امت اسلامی باز خواهد شد و مشکلات کشورهای اسلامی به حل نزدیک خواهد گشت.[8]
4- محبت اهل بیت و قرآن و کعبه
همچنانکه وجود مبارک پیغمبر اسلام وسیله و محور وحدت بین مسلمین است، و همچنانکه قرآن و کعبه‌ی شریف محور اتّحاد مسلمین است، محبّت اهل بیت هم می‌تواند محوری باشد برای اتّحاد مسلمین و دلها را به هم نزدیک کند.
محبّت اهل‌بیت ریشه‌ی قرآنی دارد، ریشه‌ی حدیثی دارد؛ یک امر جدید نیست. حدیثِ متّفقٌ‌علیهِ بینِ فِرَقِ اسلامی که حدیث ثقلین است -اِنّی‌ تارِکٌ‌ فیکُمُ الثَّقَلَینِ کِتابَ اللهِ وَ عِترَتی اَهلَ بَیتی فَاِنَّهُما لَن یَفتَرِقا حَتَّى یَرِدا عَلَیَّ الحَوض- اگرچه آنچه به ما تعلیم می‌دهد، متابعت از اهل‌بیت است، لکن متابعت بدون محبّت معنا ندارد؛ محبّت هم از این حدیث فهمیده می‌شود. اینکه در قرآن میفرماید: «اِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَیتِ وَ یُطَهِّرَکُم تَطهیرًا»، این پاکیزگی و طهارتی که خدای متعال اراده کرده است در اهل‌بیت وجود داشته باشد، مقتضی همین عشق و محبّتی است که مسلمانها به اهل‌بیت دارند؛ پس این می‌شود وسیله‌ی اتّحاد مسلمانها.[9]
5- حج
حج، مظهر حضور عظمت امّت اسلامی است، حج مظهر وحدت است، حج مظهر یکپارچگی است؛ حج مظهر قدرت امّت اسلامی است. بزرگ‌ترین اجتماع امّت در هر سال، بی‌وقفه، با اوضاع و احوالِ مشخّص، در یک نقطه‌ی معیّن انجام می‌گیرد.[10]

پی‌نوشت: 
[1]. دفتر حفظ ونشرآثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، «گزیده بیانات | «وحدت اسلامی» ؛ مسأله استراتژیک، بیانات در دیدار کارگزاران نظام ۱۳۸۶/۰۱/۱۷.
[2]. دفتر حفظ ونشرآثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، «گزیده بیانات | «وحدت اسلامی» ؛ مسأله استراتژیک
[3]. دفتر حفظ ونشرآثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، «گزیده بیانات | «وحدت اسلامی» ؛ مسأله استراتژیک
[4]. دفتر حفظ ونشرآثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، «وحدت شیعه و سنی» بیانات در دیدار مردم سقز ۱۳۸۸/۲/۲۹
[5]. دفتر حفظ ونشرآثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، «انتصاب حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سیّد احمد خمینی به سرپرستی حجاج ایرانی» ۱۳۷۰/۰۱/۱۷
[6]. دفتر حفظ ونشرآثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، «بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در کنگره «نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی»۱۳۹۷/۰۲/۲۲
[7]. دفتر حفظ ونشرآثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، گزیده بیانات | «وحدت اسلامی» ؛ مسأله استراتژیک
[8]. دفتر حفظ ونشرآثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، گزیده بیانات | «وحدت اسلامی» ؛ مسأله استراتژیک
[9]. دفتر حفظ ونشرآثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در اجلاس «محبان اهل‌بیت(ع) و مسئله تکفیری‌ها»۱۳۹۶/۰۹/۰۲
[10]. دفتر حفظ ونشرآثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، «بیانات در دیدار کارگزاران حج» ۱۳۹۶/۰۵/۰۸.