پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ دسته‌ای از فیلم‌ها داستان را به گونه‌ای روایت می‌کنند که انتقام‌جویی شخصیت‌های آن بنای اصلی درام داستانی را تشکیل می‌دهد. در این فیلم‌ها حادثه‌ای برای شخصیت‌های داستانی رخ می‌دهد و این افراد درصدد انتقام بر می‌آیند. نقطۀ اشتراک تمام این آثار، هدف ابتدایی انتقام‌جویانه است و در هدف ثانوی از یکدیگر متفاوت می‌شود. شخصیت‌های دستۀ اول تا انتها دنبال انتقام هستند و در این هدف تغییر ایجاد نمی‌شود. شخصیت اصلی در فیلم «رانده شده برای قتل» پس از کشته شدن همسرش مهم‌ترین وظیفۀ خود را گرفتن انتقام او می‌داند و تمام تلاشش را انجام می‌دهد. وی به دیگرانی که در این حادثه دچار آسیب شده‌اند نیز همین را پیشنهاد می‌کند و انتقام را یکی از نشانه‌های مردانگی می‌شمارد.
داستان فیلم‌های «سریع‌تر»، «چهار برادر»، «بی‌باک» و «رسم جنگجو» با الگوهای مشابه درباره انتقام شخصیت‌های اصلی است. در این فیلم‌ها فرد یا افرادی به قتل می‌رسند و اطرافیان مقتول برای مجازات و انتقام، وارد ماجرای داستان می‌شوند. در این نمونه‌ها هیچ‌گاه از دستگاه‌های دولتی و قضایی برای مجازات کمک گرفته نمی‌شود و فرد بالاترین هدف خود را کشتن قاتلان قرار می‌دهد تا به آرامش برسد.
در دستۀ دوم از آثار مرتبط با این موضوع، شخصیت داستانی پس از قرار گرفتن در ماجرای اصلی دچار تحول و از هدف انتقام‌جویی منصرف می‌شود و آن را به هدفی والاتر همچون اصلاح وضع موجود تغییر می‌دهد. از جمله این فیلم‌ها را می‌توان به «شجاع‌دل»، «فنا ناپذیر» و «کونان وحشی» اشاره کرد.
یکی از مسائلی که در اخلاق اجتماعی مطرح است، پاسخ به تعدی و ظلمی است که در رفتار متقابل میان انسان‌ها رخ می‌دهد. نکتۀ مهم در این موضوع چگونگی رفتار با فرد ظالم است. دستۀ اول فیلم‌های یاد شده در این بخش، انتقام‌جویی را راه‌حلی مقابل پیشامدهای گوناگون می‌داند. به این توضیح که انسان در رویارویی با ظلم دیگران، می‌تواند از آنان انتقام بگیرد و با استفادۀ از این روش، حق خود را احیا کند. این فیلم‌ها ناخواسته، گرایشی منطبق بر منش انتقام جویانه را در مخاطبان پدید می‌آورد و این روحیه را در آنان تقویت می‌کند.
در فیلم‌های گروه دوم با آن‌که هدف ابتدایی شخصیت داستانی یعنی انتقام‌جویی، به هدفی والاتر تبدیل می‌شود؛ اما باز هم می‌توان گرایش انتقام‌جویی و تأثیر منفی را در مخاطب مشاهده کرد. در این فیلم‌ها مهم‌ترین عامل کنش شخصیت اصلی داستان، انتقام‌جویی او است. اگر این شخصیت در ابتدای داستان اقدامی برای انتقام انجام ندهد، هیچ‌گاه در جبهۀ مقابل شر قرار نمی‌گیرد تا بر اثر تنبه، هدفش را تغییر دهد.
در نگرش دینی؛ عفو، گذشت و بزرگواری یکی از مهم‌ترین ارزش‌ها است تا آن‌جا که امام علی (علیه‌السلام) آن‌را تاج فضایل اخلاقی می‌خواند.[1] عفو یعنی اغماض و گذشت از اشتباه طرف مقابل، برخورد بزرگوارانه با او و نادیده گرفتن خطای وی است؛ مقابل آن کینه‌توزی و به دنبال آن انتقام‌جویی است که باعث قتل‌ها، غارت‌ها، فتنه‌ها و فساد‌های بسیاری می‌شود. البته باید توجه داشت هر امری دارای شرایط و ملاحظاتی است. گذشت زمانی که باعث غرور فرد خطاکار و افزایش تجاوز او شود، ناپسند و مذموم به شمار می‌رود. بنابراین در آن‌جا که عفو باعث جرأت جانیان و جسارت منحرفانه شود، باید از آن صرف‌نظر و مجازات عادلانه را جایگزین آن کرد که از آن در قرآن با عنوان مقابله به مثل یاد می‌شود.[2] برهمین اساس رفتار افراد گوناگون، واکنش‌های متفاوتی طلب می‌کند. در همین رابطه امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «نیکی‌ها را به نیکی پاداش بده و از بدی‌ها صرف‌نظر کن تا آن هنگام که آسیبی بر دین یا سستی بر حکومت اسلامی وارد نمی‌کند.»[3]
انتقام‌جویی در مضمون بخشی از فیلم‌های این بخش را می‌توان به عنوان مجازات برای ظلم انسان‌های تبه‌کار و بزه‌کار در نظر گرفت؛ ولی نباید این امر را فراموش کرد که در این فیلم‌ها مجازات از راه‌های قانونی و براساس هنجارهای اجتماعی، ناپسند و ناممکن شمرده می‌شود که حاصل چنین نگرشی، ایجاد هرج  و مرج و بی‌قانونی در اجتماع انسانی است. در این نگرش هر فرد برای مقابلۀ با ظالم، اقدام و در صورت نیاز از گروه‌ها و جریان‌های غیرقانونی نیز استفاده می‌کند.

پی‌نوشت:

[1]. عيون الحكم والمواعظ، ليثی ‌واسطی، علی ‌بن ‌محمد، موسسه تحقيقات و نشر معارف اهل البيت (علیه‌السلام)، ص 19.
[2]. بقره، آیه 194.
[3]. عيون الحكم والمواعظ، ليثی ‌واسطی، علی ‌بن ‌محمد، موسسه تحقيقات و نشر معارف اهل البيت (علیه‌السلام)، ص 223.
برای اطلاع بیشتر؛ دین و سینما، جواد امین خندقی، نشر ولاء منتظر، ج3، ص 213.