افزودن نظر جدید
مجموعهایلات عمله، تماماً لُر
مجموعهایلات عمله، تماماً لُر هستند و شامل: کوشکی، چگنی، ذوله، رُک رُک، معتمد، غلام، قاطرچی، میرآخور، زیودار و امرایی هستند. طایفه ذوله ساکن لرستان بوده که زمان اسماعیلخانفیلی بهدلیل گرفتن مالیات زیاد، لرستان را ترک میکنند و به کرمانشاه میروند
.
هنری راولینسون دوقرن پیش در سفرنامهاش مینویسد: ایلات عمله،《متمدن و یکجانشیناند》و در زمینهای خالصه در حوالی خرمآباد، صیمره(درهشهر)و طرهان(کوهدشت)به زراعت مشغولند و کوچ نمیکنند
.
درکتاب گلزار ادب لرستان صفحه۲۷ آمده: در قدیم به《کارگزاران حکومتی》و اطرافیان و خانوارهای اطراف حاکم یا والی که با او ییلاق و قشلاق میکردند عمله میگفتند پس از تختهقاپو و اسکان عشایر در زمان رضاخان به شهر کوهدشت، عمله میگفتند. علامهوالیزاده درکتاب تاریخ ایلات و طوایف لرستان، صفحه ۶۸۹ مینویسد: ساکنین اولیه طرهان طوایفیاند که به زبان لُری سخن میگویند و لکها از بخش دلفان به طرحان مهاجرت کرده و در کوهدشت سکونت گزیدهاند این طوایف زمستانها به طرهان میآمدند و تابستانها را در دلفان بسر میبردند و چون هوای طرحان ملایمتر و گرمسیری بود برای همیشه درآنجا ماندند
.
عمله از قدیم جزء قیطول والیان لُرفیلی بودند. عمله اساسا یک《شیوه حکومتی》بوده که در تاریخ والیان مستنداً وجود داشت. عمله در حقیقت یک مکان نیست بلکه مجموعهای انتخاب شده از《طوایف زُبده》، بوده که شامل طبقات مختلف صنفی بودند. عمله در حقیقت به《کارگزاران حاکم》میگفتند اعم از؛ سرباز، سوار، منشی، خدمه و کشاورز که این مجموعه سیاسیاداری وفادار به اتابکان و والیان لُر بودهاند
.
سوارهای که در عمله بودند همواره در کنار والیان حضور داشتند و فقط در زمان لشکرکشیهای گسترده بود که از دیگر ایلات نیز سوار ملحق میشد. عمله را در اصل نباید صرفاً یک طبقه شغلی دانست بلکه مجموعهای است از طبقات مختلف که متأسفانه امروزه بعضی آنرا به معنی کارگر برداشت میکنند که هم در تلفظ و هم در مفهوم اشتباه است در حقیقت مجموعه ایلات عمله《کارگزاران اداریسیاسی》حاکم بودند
.
در شوش نیز که والیزادگان پشتکوه از حدود ۳۰۰سال پیش به شمال خوزستان مهاجرت نمودند بخشی از سکنه پشتکوه اعم از طوایف عمله والی به شوش آمدند و تشکیل مجموعهای به ریاست والیزادگان فیلی پشتکوه دادند که امروزه بنام طوایف عمله والی و فیلی وجود دارند و دراین مجموعه قدمت حضور ۳۰۰ساله در شوش دارند مثل دیناروند، شوهان، کاوند، کردهیوری و...که مشخصاً در مجموعه عمله تحت ریاست والیزادگان بودهاند
.
در قشقایی طایفهای بنام عمله وجود دارد که لُر هستند. مجموعه ایلات عمله در همان ازمنه قدیم متمدن و یکجانشین بودند و وارثان حقیقی و بازماندگان کاسیتها، همین ایلات عمله هستند چون کاسیها 《صنعتگر و یکجانشین》بودند ولی زندگی ایلیاتی و کوچنشینی در تعارض با شهرنشینی و صنعتگری است. لازمه صنعتگری زندگی یکجانشینی است و عشایر زندگی متحرک داشتند و مردم کوچنده، صنعتگر نیستند و آسیاب و فلزکاری و کشاورزی نمیدانند
.
علامه والیزاده درکتاب تاریخایلاتوطوایفلرستان صفحه۴۶۸آمده: چگنیها در زمانهای سابق در ملهتخت و ریمله و سرابتلخ و در اراضی مابین دهپیر و سرابتلخ و در امتداد کمرسیاه تا منتهی شود به تنگشبیخون و پایین باغداود و زرینچغا تا آبالشتر و پایین چمتکله و قلایی(قلاییها در اصل چگنیاند و لُری صحبت میکنند) و بردهَل(فقط لُرها به سنگ میگویند بَرد و لکها میگویند کُچِک) تا دوآب الشتر و از آنجا به دمبیاغران هنام الشتر و از آنجا برمیگردد به پرسک و کوه گرون تا منتهی شود به ملهتخت سکونت داشتهاند و زمستانها در همین مکانهایی که در جنوبخرمآباد قرار دارد، میگذرانیدند
.
ایلات لُر زبان که بومیاصلی لُرستانند دارای املاک ییلاقی در شماللرستان که سردسیر است، بودند و زمستانها به مناطق جنوبی که گرمسیر است میرفتند مثلاً هنوز قبرستان متروکه چگنیها در منطقه چهارتخته هنام الشتر باقیاست یا دشتسلاحورزی و تپه امرایی یا نسار پاپی در دامنهجنوبی کوه بابا کاووس هنام وجود دارد یا روستای طرحان و روستای تیموریسوری و فامیلی سوریخدایی در الشتر وجود دارد
.
درسفرنامه مقصودجهان صفحه۳۵۳، آمده که ساکیها و جودکیها املاکی را به حسنوندها فروختند و در لغتنامهدهخدا آمده که لُرجودکی نام موضعی در شمال ییلاقی لرستان است این نشان میدهد که ایلاتلُر قبلاز زندیه(قبلازمهاجرتلکها)در شمال و شمالغربی لرستان بودند و بعداز اینکه کریمخانزند ایلاتلُر را باخود به شیراز میبرد عدهای در شیراز میمانند مثل(چگنی، مافی، فیلی، عمله) و عدهای توسط قاجارها به تهران و قزوین تبعید میشوند مثل(چگنیها و سیاهمنصورها به قزوین، هداوندهای درههداوند دورود به ورامین)و زمینهایی که سابقا متعلق به ایلاتلُر بوده توسط طوایفلک که در کلهجوب ماهیدشت کرمانشاه و هُلیلان پشتکوه بودند تصاحب میشود
.
درکتاب جغرافیایلرستان که سال۱۲۶۲شمسی نوشتهشده درصفحه۲۶آمده: هرویعلیا درقدیم متعلق به ایلپاپی بود اما قائدرحمتها اواخر زندیه آنرا تصرف کردند. درصفحه۵۰آمده: اراضی رباط و املاک بین آبستان و رباط متعلق به ایل دریکوند بود و منطقه کمالوند متعلق به میررضا(از ایل میر)بود. در صفحه۱۰۸آمده: رباط در شمالخرمآباد زادگاه بهار جد بهاروندهاست و هشتادخانوار بهاروند در آنجا سکونت دارند و قبرستان بهاروندها درهمانجاست که تاریخ برخی از آنها متعلق به هفتنسل پیش است و روی سنگقبور که متعلق به اجداد بهاروندهاست واژه دریکوند بجای بهاروند نوشته شدهاست. املاک بین آبستان و بسطام متعلق به بهاروند بودهاست
.
درتفصیل عساکرفیروزی جمعیت لرفیلی(سی_وپنج_لک) و بختیاری(بیست_لک) و ممسنی(دو لک) و زند و لک باهم فقط(یک و نیم لک) آمده، هر لک معادل دههزار است این نشان میدهد ایلات و طوایف لُر مثل؛ چگنی، ساکی، فیلی، عمله و بختیاری تبعید شدند و روستاها و طوایف مستقل به طوایف جدید لک، الحاق شدند، ذوله جزء ایل عمله لُر بود که زمان اسماعیلخانفیلی بهدلیل اختلاف مالیاتی خاک لرستان را ترک و به کرمانشاه تبعید شدند و الان گورانی حرف میزنند ولی در اصل لُرند
.
طبق کتاب نقاوهالآثار افوشتهای نطنزی بعداز اعدام میرشاهوردیخان آخرین اتابک لرکوچک، سران لرستان همچنان مقاومت میکردند و با حکومت حسینخانسلاحورزی(نام سلویزی یا سلاحورزی درکتاب تاریخگزیده قرن۷هجری بهعنوان طایفهایاز قوملُر آمده)، پسرعمه شاهوردیخان مخالفت میکردند و شاهعباس دستور داد دو طایفه صلهصله و دلفان را از ماهیدشتکرمانشاه آوردن خاوه تا رعیت والی جدید یعنی حسینخانسلاحورزی باشند هنوز نام دشتسلاحورزی در الشتر است. هنوز نام تپهامرایی در الشتر است که ییلاق امراییها بوده، هنوز منطقه ییلاقی لُر جودکی در الشتر است که در کتاب مقصودجهان و در لغتنامه دهخدا آمده که لر جودکی نام منطقهای ییلاقی در الشتر است و اواخر قاجار طوایف لک از ناامنی بعداز مشروطه استفاده کردند و الشتر را گرفتند و کمکم به سمت خرمآباد رفتند و از دلفان که سردسیر بود رفتند شمال کوهدشت وگرنه حاکمان کوهدشت امرایی هستند که از نسل اتابکان لرند همین کاشیو یا کاسیو در چغلوندی ملک اصلی کوشکیها بوده ییلاق اونجا بودن و قشلاق میرفتند کوهدشت و بیرانوندها زمینهاشون رو گرفتند الان جمعیت زیادی از کوشکیها علاوه در کوهدشت در خرمآباد و پلدختر و بروجردم هستند. هرو به معنای قهرمان در چغلوندی نام یکی از پسران چگنی بوده و الان ما منطقه هرور را در چگنی داریم و دهپیر از طایفه میرزاوند و چنگایی و رکرک هستند که لرند و امروزه فامیلی بیرانوند و سپهوند گرفتن حتی سنگ قبرهاشونم هست. در چغلوندی ما چشمهپاپی و دِرِکسو یعنی دره ساکیها را داریم که ملک ساکیها بوده، با تبعید ایلات ساکی و مافی و چگنی به قوچان و قزوین و لوشان و خنداب اراک، باعث شد زمینه برای مهاجرت طوایف لک از ماهیدشتکرمانشاه به لرستان فراهم شود. خیلی از طوایفی که امروزه لکی صحبت میکردند در اصل لرند مثل فلکالدین از نسل فلکالدینحسن هشتمین اتابک لُر یا بخشقلایی در الشتر که لری حرف میزنند. در الشتر طوایف مالمیر، کلاهکج(بهمئی هستن و فامیلی کریمی دارند)، سیاهپوش و فولادوند بختیاریاند یا امیرها و میرزاوندها چگنیاند یا رشنو و ساکی و زیودار و سلاحورزی و سوری و دیناروند تو الشتر لرند. در نورآباد طایفه مومهوند از نسل میوند_بختیاری و لرند که زمان قیام علیمرادخان میوند زمان نادرشاه تبعید شدن نورآباد، درکوهدشت ایلات امرایی، سوری، کوشکی، قرعلیوند، رشنو، چگنی، شیراوند، طولابی، ریکا، رماوند، عبدولی، زیودار، ضرونی، گرمهای یا اتابکی، خوشناموند، دیناروند، عبدولی، غضنفری. درکتاب میرزا محمودخان وثوقالملک که زمان قاجاریه نوشته شده صفحه۲۵ از خود بزرگان طایفه صلهصله نقل قول شده که ملک اصلی طوایف صلهصله و دلفان، کلهجویماهیدشتکرمانشاه بوده و بعد از اعدام میرشاهوردیخان آخرین اتابک لُرکوچک دستور میدهد این دو طایفه برای رعیتی حسینخانسلاحورزی از کلهجوی ماهیدشت کرمانشاه به دلفان آیند و جمعیت کل این دو طایفه آنزمان فقط پانصدخانوار بوده و فقط دویستسوار دیوانی میدادند و با الحاق طوایف بومی و روستاییان به دو طایفه لک صلهصله و دلفان جمعیتشان زیاد شد مثلا در دلفان طوایف ممیوند اصالتا از ایل میوند چهارلنگ بختیاری هستند یا سنجابیها کرمانشاهی هستند یا اولادقباد و ایتوند طبق گفته بزرگانشان اصالتی تُرک دارند یا فلکالدین از نسل فلکالدینحسن هشتمین اتابک لُرکوچک هستند یا قلاییها در الشتر لرند. امیر، مالمیر، رشنو، سیاهپوش، فولادوند، کلاه کج، سلاحورزی و زیودار در الشتر لرند. دشت سلاحورزی در الشتر و تپه امرایی در الشتر و منطقه لر جودکی در الشتر قشنگ مشخص میکنه اینجا لرها ساکن بودند و لهجه لکی که دقیقا کپی کرمانشاهی است و تمام افعال و ضمایر لکی دقیقا کردی است آیا اینهمه مدرک دال بر مهاجرت لکها از کرمانشاه به لرستان نیست؟ اگر لکها بومی خرمآباد یا لرستان بودند سنگ قبری یا ساختمانی یا حتی نام اماکن بنامشان بود.
.
پانلکها از ناآگاهی و غفلت مردم لُر سوءاستفاده میکنند و اطلاعات غلط به مخاطب میدهند. آنها طوایف لُر را که زبانشان با حضور مهاجرین لکزبان تغییر کرده یا دو زبانه شدهاند را هم لک معرفی میکنند
طوایف بومی کوهدشت اصالتاً لُر و لُر زبانند و عشایر دلفان به مرور به کوهدشت آمدند و هماکنون طوایف لکزبان کوهدشت در اصل مهاجرانی با اصالت دلفانی اند مثل: اولادقباد(اصالتا ترک آذربایجاناند)ایتوند(اصالتا ترک و خویشاوند اولادقباد هستند) و نورعلی که تماماً ریشه در دلفان دارند
حشمت رحمتی درکتاب قوم لُر درآینه تاریخ، صفحه ۱۲۶ به مهاجرت طوایف دلفان به کوهدشت اشاره میکند
علامه والیزاده درکتاب تاریخ ایلات و طوایف لرستان، صفحه ۶۸۹ مینویسد: ساکنین اولیه طرهان طوایفیاند که به زبان لُری سخن میگویند و لکها از بخش دلفان به طرحان مهاجرت کرده و در کوهدشت سکونت گزیدهاند این طوایف زمستانها به طرهان میآمدند و تابستانها را در دلفان بسر میبردند و چون هوای طرحان ملایمتر و گرمسیری بود برای همیشه درآنجا ماندند
در صفحه ۷۰۸ آمده: طوایف دلفان بواسطۀ برودت شدید، زمستان را درطرحان و تابستان را در دلفان میگذرانیدند تا اغنام و احشام آنها تلف نشود و برای اینکه طرحانی ها مطالبه حق المرتع از آنها نکنند، املاک و مراتعی را در طرحان تصرف کردند
بزرگترین ایل کوهدشت امرایی است که لُرند و خوانین و حکام سرنوشتساز این منطقه بودند ریاست امرایی با خوانین غضنفری است که از نسل میرقیصر خامه نیدل هستند و تبارشان به میرشاهوردیخان آخرین اتابک لُر میرسد و با ایل میر پیوستگی نژادی دارند
دیگر ایلات لُر زبان کوهدشت: کوشکی، سوری، زیودار، خوشناموند، ضرونی، کمالوند، شیراوند، طولابی، چگنی، ریکا، گرمهای(اتابکی)، قرعلیوند، بازوند، رومیانی، رشنو، رکرک، میرآخور، غلام، معتمد، عبدولی، رماوند و...
امروزه قبر میرزای بزرگ جد پدری میرزاوند چگنی در دلفان است و این بخوبی نشان میدهد که طوایف لُر به مرور و با فشار طوایف لک به عرضهای پايينتر رانده شدهاند یعنی به همان میزان که بر جمعیت طوایف لکزبان اضافه شده آنها دامنه نفوذ خود را گسترش داده و به مناطق اطراف مهاجرت کردند(هنوز سیر مهاجرتشان به مناطق پایینتر ادامه دارد)
درمجله ارمغان، شماره یک، صفحه چهل آمده: طایفه رومیانی در چغلوندی سکونت داشته و طایفه بیرانوند مُلک آنها را غصب و ضبط کرد یا در جغرافیای لرستان صفحه ۸۸ آمده: نام ایل کهن کوشکی درکتاب تاریخ گزیده آمده، آنها در هرو(چغلوندی) املاک داشتند که اوایل قاجار به تصرف بیرانوندها درآمد
والیزاده
1404/05/03 - 23:39
لینک ثابت