زندگی بشر از آغاز خلقت یک زندگی اجتماعی بوده است و ساختار آفرینش انسان توسط خداوند حی متعال، به گونه ای است که هیچ انسانی نمی تواند با ازلت گزیدن و گوشه گیری و بریدن از اجتماعات انسانی زندگی کند. یا حداقل نمی تواند به کمال انسانی برسد! با توجه به اینکه نیاز های انسان در دو بُعد جداگانه تعریف می شود، معنوی و مادی؛ اگر انسانی از بعد مادی هم بگذرد برای رشد بعد معنوی خود باید باسایرین ارتباط برقرار کند و سیر و مسیری را که خداوند در خلقت برای رسیدن به کمال مطلوب در نظر گرفته طی کند.

بر این اساس اسلام عزیز مهمترین نقش را در این زندگی اجتماعی و هم زیستی، به نهاد پایه و ارزشمند خانواده عطا کرده است و برای آن اهمیت فوق العاده ای قائل شده است. برای رسیدن به اهمیت خانواده در اسلام، با تفحص در آیات الهی می بینیم که آیات، سفارش زیادی برای احترام به پدر و مادر که دو عنصر اصلی نهاد مقدس خانواده اند، کرده و حتی آن را در دعوت به توحید بیان نموده که این اهمیت مطلب را صد چندان می کند! می فرماید: وَاعْبدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکوُا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ اِحْساناً؛[1] خدا را بپرستید و به او شرک نورزید و به پدر و مادر خود احسان کنید. و یا نظیر همین تعبیر در آیه و سوره ای دیگر که می فرماید: وَ قَضی رَبُّکَ اَلاّ تَعْبُدُوا اِلاَّ اِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ اِحْسانَا؛[2] پروردگارت حکم کرده است که جز او را نپرستید و به پدر و مادر خود احسان کنید. ویا با آیاتی دیگر، به ابعاد دیگری از زندگی ورود پیدا کرده و آموزش زندگی می دهد و از زمانی که برای شیر دادن به فرزندان شیرخوار لازم است تا وصیت هنگام مرگ صحبت می کند!

این گونه توجه به اعضای اصلی یک نهاد به نام خانواده، در کنار بحث توحید که تمامی انسان ها با رجوع به فطرت خود برآن صحه گذاشته و مشترکند، نشان دهنده ی جایگاه عظیم و موثر خانواده در یک جامعه ی انسانی است. امروزه با وجود اتفاقاتی که در جوامع انسانی روی می دهد وبا بررسی که دانشمندان و بخصوص جامعه شناسان درباره ی این وقایع می کنند، هم در رابطه با اتفاقات خوب مانند موفقیت های انسان ها در عرصه های مختلف و هم اتفاقات ناخوشایند، مانند انواع جرم ها و جنایات، می بینیم که اولین عامل در روی دادن این وقایع، مربوط به نهاد خانواده است.[3]

اسلام با توجه به این نکته، در تمامی ابعاد، نکاتی را برای ساخت یک خانواده و ادامه دادن زندگی بیان کرده است. این مفهوم با مراجعه به روایات پیامبر عظیم الشأن اسلام و خاندان پاکش علیهم السلام، کاملاً مشخص است و نیز در این نهاد مقدس مسئولیت ها را تفکیک و جدا کرده و به شخص خاصی سپرده است تا هرکس به خوبی بداند و بتواند در رسیدن به کمال باید چه کند. پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله فرمودند: الرَّجُلُ رَاعٍ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ وَ هُوَ مَسْئُولٌ عَنْهُمْ فَالْمَرْأَةُ رَاعِيَةٌ عَلَى أَهْلِ بَيْتِ بَعْلِهَا وَ وُلْدِهِ وَ هِيَ مَسْئُولَةٌ عَنْهُم‏[4] مرد، سرپرست خانواده است و درباره آنان از او سئوال مى شود و زن، سرپرست خانه شوهرش و فرزندان اوست و درباره آنان از وى سئوال مى شود. و در کنار این تقسیم بندی به همکاری دستور می دهد و می فرماید: خِدمَةُ العِيالِ كَفّارَةٌ لِلكَبائِرِ و َتُطفى غَضَبَ الرَّبِّ،[5] خدمت به خانواده، كفاره گناهان كبيره و خاموش كننده خشم خداوند است.

بحث خانواده در اسلام یک بحث وسیع و جامعی است که نشان می دهد اهمیت این نهاد پایه و حساس در زندگی و تعاملات بشری چقدر مهم و کلیدی است.

منابع:

1- سوره ی نساء آیه 36
2- سوره ی اسراء آیه 23
3- پاول، 1377، ص 24-30  /  شفر، 1377، ص 179
4- مجموعه ورام ج1 ، ص6
5- جامع احادیث الشیعه(بروجردی) ج22 ، ص306