پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مخالفان دین در فضای مجازی، مکالمه‌ای را منتشر کردند که به یک دانشمند می‌گویند: «تو که به خدا اعتقاد نداری، برای چه به مردم کمک می‌کنی؟» وی جواب داده است: «اگر به خدا اعتقاد داشتم، باید کاری نمی‌کردم و منتظر می‌ماندم خودش همه کارها را انجام دهد».

در این مکالمه که در مخالفت با دین و اثرات منفی ایمان به ماوراء و خداوند تهیه شده، این گونه وانمود می‌شود که اگر کسی به خداوند، امور ماورائی و غیبی معتقد باشد، دست روی دست گذاشته و هیچ عملی انجام نمی‌‌دهد و با دعا کردن، امیدوار است همه کارهایش حل گردد؛ در حالی که این طور نیست و فرد با ایمان، که خداوند را همه کاره می‌داند و معتقد است هیچ کاری، بدون خواست و مشیت الهی انجام نمی‌گیرد، این اعتقاد او باعث نمی‌شود، بدون فعالیت شده و از همه کارها دست بکشد و صرفاً با دعا، خواسته‌هایش را بطلبد.

افرادی كه به خداوند ایمان دارند، با تكیه و اعتماد بر خداوند پس از انجام امور، نتیجه كارشان را به او واگذار می‌كنند و اگر آن كار به نتیجه مطلوب نرسید، یقین دارند كه حتماً خداوندی كه دوست و یاور آنها است، این مسئله را به صلاح آنان ندانسته و کار به فرجام نرسیده؛ بنابراین از این جهت آرامش دارند كه اگرچه كارشان به نتیجه نرسیده، اما ضرری متوجه آنها نشده است؛ آنان به قضای الهی راضی و در برابر امر او تسلیم هستند.

در معارف دینی، غالباً در کنار ایمان، خداوند عمل صالح را ذکر کرده و فرموده است: «إِنَّ الَّذينَ آمَنوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ ...»؛[1] «کسانى که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، ...»؛ در این آیات به کسانی که ایمان آورده‌اند، در صورتی که عمل صالح انجام دهند، وعده‌های نیکی داده شده است؛ بنابراین بحث از «عمل»، جدا از مبحث «ایمان» نیست.

عمل، ثمر درخت ایمان بوده و نیز ریشه‌ای است که از ایمان تغذیه می‌کند. ایمان بدون عمل، ایمان نیست، بلکه ادعای ایمان بوده و عمل، تبلور ایمان است. ایمان بدون عمل، ادعایی پوچ و عمل  بدون ایمان، همچون کالبدی بی‌روح می‌باشد. حال که مشخص شد، ایمان به خدا باعث نمی‌شود فرد مؤمن کاری انجام ندهد و فقط به خدا توکل کند، می‌توان بار دیگر به این شبهه برگشت که فرد دانشمندِ مخالف خدا، به دیگران کمک می‌کند و می‌گوید اگر دین داشتم، کمک نمی‌کردم؛ در این مورد نیز باید گفت که سفارش دین به کمک به دیگران هم در آیات و روایات فراوانی دیده می‌شود:

از جمله مفاهیم ارزشمندی که در آموزه‌های دینی، مورد عنایت و توجه قرار گرفته، احسان و نیکوکاری است. احسان و نیکوکاری، کارکردهای زیادی در عرصه‌های فردی، اجتماعی، فرهنگی، معنوی و... دارد. دستگیری از مستمندان و انفاق به نیازمندان، از زیباترین خصلت‌های نیکوی مؤمنان است؛ به گونه‌ای که می‌توان آن را در کنار نماز، برجسته‌ترین عبادت مورد تأکید قرآن دانست. قرآن کریم در مورد جایگاه نیکی به دیگران، نزد خداوند می‌فرماید: «وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنین»؛[2] «و نیکی کنید! که خداوند، نیکوکاران را دوست می‌دارد» و همچنین خداوند نیکی به دیگران را به نفع نیکی کننده دانسته و می‌فرماید: «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ»؛[3] «اگر نیکی کنید، به خودتان نیکی می‌کنید»؛ یعنی احسان به دیگران، در حقیقت بازگشتش به خود انسان است؛ احسان و نیکی به مردم، از جمله ابزاری است که نزدیکی به خدا را سرعت می‌بخشد، مانع نزول بلا و موجب برطرف ‌شدن سختی‌ها و مشکلات می‌شود و از همه مهم‌تر محبوبیت در پیشگاه خداوند متعال را که منشأ رحمت‌های بیکران او است، به ارمغان می‌آورد.

در این عالَم که بر اساس نظام اسباب و مسببات اداره می‌شود،[4] مؤمنین نیز انتظار ندارند که زندگی‌شان با معجزه و غیر عادی پیش رود؛ در این بین، سفارش به احسان و انفاق، اهمیت خود را برای یاری دیگران نشان می‌دهد و در تأکیدات دینی، ارزش والایی برای آن تعیین شده است؛ بنابراین ایمان و اعتقاد به خداوند، به هیچ وجه مانع کمک به دیگران نشده، بلکه نیکی به مردم در منابع دینی، دارای تأکید ویژه‌ای بوده و هر کسی، در هر موقعیت و جایگاهی که قرار دارد، می‌تواند به دیگران احسان کند؛ حتی افرادی که از حداقل‌های زندگی برخوردارند و توان کمک مالی به دیگران را ندارند، می‌توانند با اخلاق و رفتار نیکو، نسبت به این امر مهم اقدام کنند.

پی‌نوشت:
[1]. سوره بقره، آیه 277؛ سوره رعد، آیه 29؛ سوره لقمان، آیه 8؛ سوره عنکبوت، آیه 58؛ سوره کهف، آیه 30 و 107؛ سوره مریم، آیه 96؛ سوره نور، آیه 55 و سوره بینه، آیه 7 و ... . (در قرآن، حدود 100 مورد، «عمل صالح» همراه با «ایمان» ذکر شده است).
[2]. سوره بقره، آیه 195.
[3]. سوره اسراء، آیه 7.
[4]. در نظام هستی، آسمان و زمین و هر آنچه در آن است، جلوه‌هایی از قدرت خدای متعال است و خداوند بر انجام هر کاری قادر و توانا است، اما این قدرت بی‌نهایت به این معنا نیست که فعل الهی از غیر مجرای اسباب انجام پذیرد، بلکه خداوند، جهان آفرینش را بر اساس حكمت آفرید و همه افعال غیبی و ظاهری و تکوینی و دنیوی از طریق اسباب تحقق می‌یابد.