پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ عده‌ای در مخالفت با روزه و بی‌فایده بودن آن، این چنین به روزه‌‌داران انتقاد می‌کنند که: «چرا روزه می‌گیرید؟ تا با گرسنگان و تشنگان و فقرا همدردی کنید؟ نه! اکثراً فقط روزه می‌گیرید که در چشم و هم چشمی، از دیگران عقب نیفتید. سفره‌های سحر و افطار را با چند نوع غذا مزین می‌‌کنید و بیشتر از خوراک یک روز را در همان ابتدای روز می‌خورید و به خیال خود با فقرا همدردی می‌کنید! برای همدردی با گرسنگان، باید با کسانی که با فرو رفتن در سطل زباله، امرار معاش می‌کنند، همراهی کنید و درد آنان را احساس کنید؛ با این روزه‌داری شما، هیچ گرسنه‌ای سیر نمی‌شود!»

درباره روزه باید گفت که تنها فایده و یا علت روزه گرفتن، همدردی با گرسنگان یا سیر کردن آنان نیست. برخی از دین‌داران جهت ترغیب به روزه‌داری، به فواید روزه گرفتن می‌پردازند؛ ازجمله با لیست کردن نتایج تحقیقات علمی در فواید روزه، برای بعضی از مردم، که نخوردن و نیاشامیدن برایشان کمی ترسناک بوده، ثابت می‌کنند که روزه فواید بسیاری برای سلامتی دارد. روزه گرفتن، اگر به شکل صحیح انجام شود، تمرین خوبی برای بدن است. روزه، باعث دفع سموم از بدن شده و قند خون و ذخیره‌های چربی بدن را نیز کاهش می‌دهد. عادات صحیح غذایی، به کمک روزه‌داری، برای افراد شکل می‌گیرد و سیستم ایمنی بدن تقویت می‌شود.

اما باید گفت که وجوب روزه از باب فریضه دینی و دستور خداوند بوده و هر آنچه در روایات در فواید روزه بیان شده است، علت آن نیست، بلکه از حکمت‌های روزه است؛ مثلاً گفته شده که روزه به عنوان یک عبادت، فقط امساک از خوردن و آشامیدن نیست؛ بلکه شرایط دیگری هم دارد که تعهد و مسئولیت شخص روزه‌دار را زیاد می‌کند و بیانگر جایگاه خاص روزه، در رشد و تکامل شخص مسلمان در مسیر بندگی خداوند متعال است. اجتناب از گناهان، تمرین صبر، چشیدن طعم گرسنگی و فقر فقرا، تقویت اراده و توجه انسان به دیگران، صحت و سلامت بدن، تعدیل غرایز و پاک شدن روح انسان جزء فوائد و حکمت‌های روزه در منظر معصومین علیهم‌السلام عنوان شده است. در حقیقت، از بزرگترین فلسفه‌های روزه، اثر روحانی و معنوی آن است که با محرومیت‌های موقت به انسان، مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت را می‌بخشد و چون غرائز سرکش را کنترل می‌کنند، بر قلب انسان نور و صفا می‌پاشد و در نهایت، روزه انسان را از عالم حیوانیت ترقی داده و به جهان فرشتگان صعود می‌دهد.

بنابراین آنچه از امام رضا علیه‌السلام به نقل از خطبه شعبانیه پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله بیان شده: «به یاد آورید از گرسنگى و تشنگى روزه‌داریتان، گرسنگی‌ها و تشنگی‌هاى روز قیامت را»[1] و نیز در یک پرسش دیگر، از فلسفه روزه چنین می‌فرماید: «علت روزه از براى فهمیدن الم و درد گرسنگى و تشنگى است، تا بنده ذلیل، متضرع، مأجور و صابر باشد و بفهمد شدائد آخرت را، علاوه بر اینکه در روزه، انکسار شهوات و موعظه هست از براى امر آخرت، تا بداند حال اهل فقر و فاقه را در دنیا و عقبى»[2] و در پاسخ امام حسن عسکری علیه‌السلام به این پرسش، که: «چرا روزه واجب شده است؟» فرمودند: «تا ثروتمند، درد گرسنگی را دریابد و به فقیر توجه کند»،[3] اینها بیان فواید و حکمت‌های روزه است.

غرض نهایى از روزه، تقویت روح ایمان به خدا، پرهیزکاری و تقوا در وجود انسان است و اگر عده‌ای از روزه‌داری به این نتایج نمی‌رسند و اثر معنوی روزه در آنان ایجاد نمی‌شود، نباید از روزه‌داری منع شود، بلکه باید توصیه شود که روزه ظاهری نگیرند و به روح اصلی این عبادت توجه کنند.

پی‌نوشت:
[1]. عيون أخبار الرضا(ع)، شيخ صدوق، ج1، ص295.
[2]. من لا يحضره الفقيه، شيخ صدوق، ج2، ص73.
[3]. الكافی، كلينی، ج4، ص181.