پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ خواب دیدن یا رؤیا، پیش‌آمدی است که برخی اوقات هنگام خوابیدن برای انسان محقق می‌شود. رؤیا، انواع مختلفی دارد که فقط دسته کمی از آن، برای برخی از افراد اتفاق می‌افتد که بر واقعیات خارجی منطبق باشد. در طول تاریخ برخی مدعیان دروغینِ مقام نبوت و امامت، برای رسیدن به اهداف خود، از ابزار خواب استفاده کرده‌اند.

احمد اسماعیل بصری (احمد الحسن) یکی از مدعیان وصایت امام مهدی (علیه‌السلام) در کتاب پاسخ‌های روشنگرانه (الجواب المنیر)، در پاسخ به سؤالی که پیرامون خواب دیدن است، این‌گونه می‌گوید:
«بسم الله الرحمن الرحیم و الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آل محمد الائمة و المهدیین و سلم تسلیما.
خداوند شما را بر هر خیری موفق بگرداند! و از خداوند مسئلت دارم که در خوابت، خیری برای شما و بشارتی از جانب خدا برای پیروزی دینش و اظهار حق باشد؛ اگرچه کافران و منافقان را ناخوش آید. بدان، اشخاصی که در خواب می‌بینی، اگر موضعی نداشته باشند، صرفاً نامی بیش نیستند؛ یعنی منظور از آنها فقط اسم است؛ فرشتگان تصاویری برای این اسامی، متناسب با صفحه وجودیت و آنچه که بر حافظه شما نقش بسته است، ترتیب می‌دهند تا از این طریق، آنچه را که می‌خواهند به شما برسانند.
والسلام علیکم و رحمة الله احمدالحسن- رجب الأصب /1431هـ.ق»[1]

با این بیان، وی چند مطلب را ادعا می‌کند که باید مورد بررسی قرار گیرد:
1) تمامی خواب‌ها را الهام و پیامی از طرف فرشتگان می‌داند.
2) خواب‌ها دو دسته هستند. خوابی که موضعی نداشته باشد را صرفاً نامی بیش نمی‌داند؛ در نتیجه خوابی که موضعی داشته باشد، به گفته احمد حجت است.
3) احمد برای اثبات ادعای خود مبنی بر اینکه فرستاده و وصی حضرت مهدی (علیه‌السلام) است، به دیدن در خواب و رؤیا تمسک کرده است.[2]

پاسخ به ادعاهای احمد و توضیح در رابطه با دیدن رؤیا:
الف) تناقض گویی: احمد در این متن، تمامی خواب‌ها را پیامی از طرف فرشتگان می‌داند، امّا در جاهای دیگر معتقد است که امکان القائات شیطان در خواب حتی برای معصومین وجود دارد.[3]
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که جدشان امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) می‌فرمود: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الِاحْتِلَامِ وَ مِنْ سُوءِ الْأَحْلَامِ وَ أَنْ يَلْعَبَ بِيَ الشَّيْطَانُ فِي الْيَقَظَةِ وَ الْمَنَام‏.[4] خدایا! من به تو پناه می‌برم از احتلام (جنب شدن) و خواب‌های بد و از اینکه شیطان در بیداری و خواب با من بازی کند. (فریب دهد)»
خود احمد هم قبول دارد که همه خواب‌ها صادق نیست؛ بلکه ممکن است انسان‌ها خواب صادقه ببینند.[5]
بنابراین همه خواب‌ها از طرف فرشته‌ها نیست، بلکه احتمال اینکه خواب‌های ما از نوع القای شیطان یا خواب پریشان باشد، وجود دارد و همه خواب‌ها صادقه نیست، بلکه ممکن است صادقه نباشند.

ب) احمد برای دسته بندی خواب‌ها مستند و دلیل محکمی ندارد. توضیح آن اینکه خواب، انواع و اقسامی دارد و در روایات معصومین (علیهم‌السلام) آن را به سه دسته تقسیم کرده‌اند:
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «الرُّؤْيَا عَلَى ثَلَاثَةِ وُجُوهٍ بِشَارَةٍ مِنَ اللَّهِ لِلْمُؤْمِنِ وَ تَحْذِيرٍ مِنَ الشَّيْطَانِ وَ أَضْغَاث أَحْلَامٍ.[6] رؤیا سه قسم هست؛ بشارتی از طرف خدا برای مؤمن، القای شیطان و خواب‌های پریشان.»
حاصل اینکه، تقسیم بندی احمد بر خلاف بیانات اهل بیت (علیهم‌السلام) بوده و دلیل دیگری برای آن هم ندارد.

ج) برای اثبات مسائل اعتقادی باید به دلایل محکم عقلی و نقلی تمسک کرد و خواب دیدن، برای اعتقاد به یک مسئله، دلیل محکمی نیست. در روایات هم از چنین نوع استدلالی نهی کرده‌اند. امام صادق (علیه‌السلام) در پاسخ کسی‌که برای بیان احکام به خواب دیدن استدلال می‌کند، می‌فرماید: «فإنّ دین الله عزوجل أعزَّ من یَری فی النَّوم.[7] دین خداوند، عزیزتر از این است که در خواب دیده شود.»
بنابراین تا زمانی که دلایل محکمی مثل عقل و نقل وجود دارد، استدلال کردن به چیزی مثل خواب که هیچ مستندی ندارد، عملی بدون دلیل است.
نتیجه اینکه تقسیم بندی احمد اسماعیل غلط بوده و راه استدلال به مدعای او (وصی امام بودن) اشتباه است و باید برای اثبات سخنان خود دلیل محکم و واقعی بیاورد. این در حالی است که او تاکنون از این کار ناتوان بوده است.

پی‌نوشت:
[1]. احمد اسماعیل بصری، پاسخ های روشنگر بر بستر امواج، هیئت علمی انصار امام مهدی (علیه السلام)، چاپ دوّم، 1394 هـ.ش، ج6، ص121و122، پاسخ به سؤال 601.
[2]. احمد اسماعیل بصری، الجواب المنیر، 1431هـ.ق، چاپ اوّل، ص9، سؤال 1.
[3]. همان، ص321، سؤال 20.
[4]. کلینی، محمد بن یعقوب، الكافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1304هـ.ق، ج‏2، ص536.
[5]. احمد اسماعیل بصری، پاسخ های روشنگر بر بستر امواج، هیئت علمی انصار امام مهدی (علیه السلام)، چاپ دوّم، 1394هـ.ش، ج6، ص132، پاسخ به سؤال 611.
[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، الكافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1304هـ.ق، ج‏8، ص90.
[7]. کلینی، همان، ج3، ص482.