پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از آیاتی که در قرآن کریم از اهمیت فراوانی برخوردار است، آیه 9 سوره زمر است. خدای رحمان در این آیه شریفه به مقایسه انسان عالم با انسان جاهل پرداخته است و می‌فرماید: «أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ (زمر/9) (آیا چنین کسی با ارزش است) یا کسی که در ساعات شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قیام، از عذاب آخرت می‌ترسد و به رحمت پروردگارش امیدوار است؟! بگو: آیا کسانی که می‌دانند با کسانی که نمی‌دانند یکسانند؟! تنها خردمندان متذکّر می‌شوند!»

در این آیه شریفه پروردگار عالم به مقایسه کسانی که می‌دانند و عالم هستند، با کسانی که علم و آگاهی ندارند، می‌پردازد. مقایسه این دو دسته با یکدیگر، نشان از اهمیت علم و علم آموزی است.

باید گفت، بارها در احادیث و روایات صادره از سوی اهل بیت (علیهم‌السلام) به علم و علم آموزی اشاره شده است. به جهت اهمیت این موضوع ائمه معصومین (علیهم‌السلام) فرمایشاتی را بیان کرده‌اند؛ به عنوان نمونه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در حدیث شریفی می‌فرمایند: «طلب‏ العلم‏ فريضة على‏ كلّ‏ مسلم‏ و مسلمة.(1) طلب کردن علم بر هر مرد و زن مسلمان واجب است.»
همواره امیرالمومنین (علیه‌السلام) در سخنرانی‌های خود درباره اهمیت علم آموزی سخنانی را بیان کرده‌اند. ابن ابی الحدید شارح نهج البلاغه به نقل از حضرت می‌نویسد: «العلم‏ سلطان‏ من‏ وجده‏ صال به و من لم يجده صيل عليه‏.(2) دانش، سلطنت و قدرت است، هر كه آن را بيابد با آن يورش می‌برد و هر كه آن را از دست بدهد، بر او يورش برند.»

در این سخن امیرالمومنین (علیه‌السلام) علم همانند ابزاری است که به وسیله آن می توان از خود دفاع کرد و در صورت نداشتن آن، هجمه ها به سمت و سوی انسانها راهی می‌شوند.
جستجوی علم و علم آموزی تنها به فراگیری علوم اسلامی نبوده و علوم دیگر را نیز در بر می‌گیرد. در این باره امیرالمومنین (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «خُذُوا الْحِكْمَةَ وَ لَوْ مِنَ‏ الْمُشْرِكِينَ.(3) حكمت و علم را فرا گيريد، اگر چه از مشركين باشد.» در این روایت شریف یادگیری علم حتی از مشرکین، دستوری است که از سوی اهل بیت (علیهم‌السلام) بیان می‌شود و این نشان از اهمیت علم دارد.

یکی از راه‌هایی که می توان با آن ارزش هر انسانی را سنجید، علم است. هر چه علم انسان بیشتر باشد، جایگاه اجتماعی و ارزشش فراوان تر است و هر چه علم انسان کمتر باشد، ارزشش در اجتماع از سایر مردم پایین‌تر است. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در حدیثی نورانی می‌فرمایند: «اَكْثَرُ النّاسِ قَيمةً اَكْثَرُهُمْ علماً وَاَقَلُ النّاسِ قَيمةً اَقُلُهُمْ عِلْماً.(4) آن كس كه علمش از همه افزون تر باشد، قيمتش از همه بيشتر است و آن كس كه علمش از همه كمتر باشد، قيمتش از همه كمتر.»
آنچه بیان شد گوشه‌ای از اهمیت و جایگاه علم و علم آموزی در روایت و احادیث رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اهل بیت رسالت (علیهم‌السلام) است.

پی‌نوشت:
1. ابوالقاسم پاينده، نهج الفصاحة، ص557، دنياى دانش - تهران، چاپ چهارم، 1382ش.
2. ابن أبی الحديد، شرح نهج البلاغه، ج20، ص319، مكتبة آية الله مرعشی نجفی - قم، چاپ اول، 1404ق.
3. محمد باقر مجلسى، بحار الأنوار، ج2، ص97، دار إحياء التراث العربی - بيروت، چاپ دوم، 1403 ق.
4. شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ج4، ص395، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم - قم، چاپ دوم، 1413 ق.

محمدجواد مهریار