پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یكی از ادله‌ی محكمی كه بر امامت و خلافت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) دلالت دارد، حدیث منزلت است. پیامبر اكرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در این حدیث، خطاب به حضرت على (علیه‌السلام) فرمود: «تو نسبت به من، به منزله هارون نسبت به موسى هستى، جز آنكه بعد از من پیامبرى نخواهد بود.»[1] این حدیث به نام حدیث منزلت معروف است و مورد اتفاق شیعه و سنّى است.
شیعه معتقد است که این كلام و حدیث پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به غیر از نبوت، تمام مقاماتى را كه هارون داشت براى حضرت على (علیه‌السلام) اثبات مى‌كند؛ اما برخی بر این عقیده هستند که حدیث منزلت، خلافت محدود و موقت را مى‌رساند، نه خلافت عمومى را و معتقدند بر اساس این حدیث، حضرت على (علیه‌السلام) در مدتى كه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به جنگ تبوک رفت و برگشت، جانشین آن حضرت بود و هیچ چیز دیگری را اثبات نمی‌کند.

در پاسخ می‌گوییم:
اولاً: حدیث منزلت، یکی از ادله اثبات وصایت و خلافت حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) است. زیرا روایات متعدد و معتبری وجود دارد که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) این جمله را «انت بمنزلة هارون من موسی» در وقایع و زمان‌های مختلف و در حالت عادی نیز ذکر کرده‌اند و فقط مختص به واقعه خاصی مانند جنگ تبوک نیست.
مانند این حدیث كه ابن عباس مى‌گوید: «عمر بن خطاب گفت: در حق على بن ابى‌طالب، سخن ناشایست نگویید؛ زیرا كه از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) شنیدم كه فرمود: ... اى على! تو اولین مؤمن و اولین مسلمان هستى! ... تو براى من چنانى كه هارون براى موسى بود و هر كس بپندارد كه مرا دوست مى‌دارد و تو را دشمن، بر من دروغ بسته است.»[2]

ثانیاً جمله «الَّا أَنَّهُ لا نَبِىَّ بَعْدی» که در این حدیث آمده، خود یک پاسخ، برای این شبهه است. زیرا اگر مقصود پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از جمله «أنت منى بمنزلة هارون من موسى» فقط زمان حیات خودش بود، اصلاً نیازى به گفتن جمله «الَّا أنّه لا نبىّ بعدى» نبوده، ولی این جمله مى‌فهماند كه پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) حضرت على (علیه‌السلام) را به عنوان جانشین در زمان حیات و پس از آن معرفى مى‌كند و معنایش این است که تمام مناصبی که خداوند برای حضرت هارون (علیه‌السلام) قرار داده است، برای حضرت علی (علیه‌السلام) هم قرار داده شده است به جز منصب نبوت، یعنی اگر بعد از من پیامبری بود، تو منصب پیامبری هم داشتی!

علاوه بر آن همان‌طوری که قرآن برای حضرت هارون (علیه‌السلام)، چند جایگاه و ویژگی بیان کرده است مانند این آیات:
«وَ وَهَبْنَا لَهُ مِنْ رَحْمَتِنَا أَخَاهُ هَارُونَ نَبِیًّا [مریم/53] و از لطف و مرحمتی که داشتیم برادرش هارون پیامبر را نیز (برای مشارکت و مساعدت او) به او عطا کردیم.»
«وَ قَالَ مُوسَى لِأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی [أعراف/142] ما با موسی سی شب وعده قرار دادیم و ده شب دیگر بر آن افزودیم تا آنکه زمان وعده پروردگارش به چهل شب تکمیل شد و موسی به برادر خود هارون گفت: تو اکنون جانشین من در قوم من باش و راه صلاح پیش گیر و پیرو راه اهل فساد مباش.»
تمام این مناصب برای حضرت امیر (علیه‌السلام) ثابت است و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فقط مسئله نبوت را استثناء کرده است. اگر غیر از نبوت، جایگاه‌های دیگر حضرت هارون (علیه‌السلام) برای حضرت علی (علیه‌السلام) ثابت نبود، بر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) واجب بود که آنها را استثناء کند و چون استنثاء نکرده است، تمام منزلت‌ها برای امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) لازم و ثابت است و هیچ شک و شبهه‌ای نیست و خود صحابه هم در طول تاریخ از حدیث منزلت، خلافت را ‌فهمیده‌اند.

از کسانی که این شبهه را مطرح می‌کنند می‌پرسیم: اگر حضرت هارون (علیه‌السلام) از دنیا نمی‌رفت و می‌ماند، آیا بعد از پیامبرش خلیفه بود یا نبود؟ قطعا خلیفه بود! حال امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) از دنیا نرفت؛ بنابراین همان منصب خلافتی که پیامبر (صلی‌‌الله‌علیه‌وآله) در زمان حیات خویش و در موارد متعدد برای امیرالمومنین (علیه‌السلام) قرار دادند، بعد از شهادت حضرت رسول (صلی‌‌الله‌علیه‌وآله) نیز برای حضرت علی (علیه‌السلام) ثابت است.
نکته پایانی: تشبیه حضرت على (علیه‌السلام) به هارون در موارد متعدد توسط شخص نبی اکرم (صلی‌‌الله‌علیه‌وآله) به جهت اثبات این مقامات است و به جهت شباهت در مدت و ادامه این مقامات نیست.

پی‌نوشت:
[1]. صحیح البخاری، ج5، ص129.
صحیح مسلم، ج7، ص120.
[2]. متقی هندی، كنزالعمال، ج15، ص108، ح307.