با نگاهی گذرا به کتب فریقین، خصوصاً برخی از منابع معتبر اهل سنت مثل صحاح سته، روشن می‌شود که مراسم و آدابی که مسلمانان در مجالس عزا داشتند، نه‌تنها با قرآن و سنت ناسازگار نیست، بلکه مشروع و مستحب است؛ اما با این وجود برخی روایات در کتب اهل سنت یافت می‌شود که از عزاداری و گریه شدیداً نهی می‌کنند و افرادی مانند عمر بن خطاب و... در آن روایات هستند که به راحتی نمی‌توان از آنان گذشت و اهل سنت عمل و قول او، و برخی دیگر از صحابه را ملاک و معیار برای عدم گریه و عزاداری می‌دانند.
در پاسخ این‌گونه روایات، روایات دیگری از ابن عباس و عایشه وجود دارد که بسیار قابل تأمل و دقت است.
مثلاً ابن‌عباس می‌گوید زمانی که عمر بن خطاب در بستر بیماری بود، صهیب صحابی گریه‌کنان بر عمر وارد شد، ... پس عمر گفت از پیامبر شنیدم که فرمود: «میّت با گریه اهل خودش عذاب می‌شود.» ابن‌عباس می‌گوید پس از فوت عمر بن خطاب، این حدیث او را برای عایشه نقل کردم، گفت: «خداوند عمر را رحمت کند. سوگند به خدا که هرگز پیامبر چنین نفرمود، بلکه پیامبر فرمود خداوند عذاب کافر را با گریه بستگانش زیادتر می‌کند. آن‌گاه گفت بیان قرآن، شما را در این‌باره کفایت می‌کند که فرمود: هیچ‌کس بار گناه دیگری را به دوش نمی‌کشد...»[1]
روایت دیگری نقل شده است که در حضور عایشه یادآوری شد که عبدالله بن عمر حدیثی را از پیامبر اکرم نقل می‌کند که میّت با گریه خویشانش در قبر عذاب می‌شود؛ عایشه گفت فرزند عمر فراموش کرده است، بلکه پیامبر فرمود: «میّت در قبر به خاطر گناهش عذاب می‌شود، در حالی‌که اهل و نزدیکانش هم در آن هنگام گریه می‌کنند.[2] و نیز در روایت دیگری نقل شده که عایشه نسبت به عمر و فرزندش این‌چنین گفت: «اینان از روی عمد و آگاهی نسبت دروغ به پیامبر ندادند، بلکه حدیث را از پیامبر اشتباه شنیده‌اند.»[3] و نیز این‌گونه وارد شده: «او دروغ نگفته ولکن اشتباه و فراموشی برایش به‌وجود آمده.»[4]
بنابراین معلوم می‌شود که عایشه یا ابن‌عباس سعی و تلاش کردند، با نقل روایاتی از پیامبر، موضع آن حضرت را در مقابل گریه و عزاداری مشخص کنند، تا هم مخالفت صریح با قرآن نداشته باشد و هم اگر روایتی از پیامبر ذیل این موضوع صادر شده، مربوط به کفار بوده و نه مسلمین، تا همگان بدانند و روایات نهی از گریه را برای مردگان خود معتبر ندانند.

پی‌نوشت:.

[1]. «ان المیت لیعذب ببعض بکاء اهله علیه ... رحم الله عمر والله ماحدّث رسول الله... ولکن رسول الله قال: ان الله لیزید الکافر عذاباً ببکاء اهله علیه و قالت حسبکم القرآن و لاتزرو وازره وزر اخری...» مسند، احمد بن حنبل، دارالفکر، بیروت، لبنان، ج1 ص41. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[2]. «ذکر عند عایشه ان ابن عمر رفع النبی ان المیت یعذب فی قبره ببکاء اهلیه فقالت ذهل ابن عمر رحمه الله انما قال رسول الله انه لیعذب بخطیئته و ذنبه و ان اهله لیبکون علیه الان.» اللولو المرجان فیما اتفق علیه الشیخان-بخاری و مسلم-، محمد فواد عبدالباقی، دار الحدیث قم، ایران، ج1 ص186. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. «انّکم لتحدثون عن غیر کاذبین و لامکذوبین ولکن السمع یخطی.» مسند، احمد بن حنبل، دارالفکر، بیروت، لبنان، ج1 ص42. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. «انه لم یکذب و الکنه أخطاء و أنسی.» ارشاد الساری، قسطلانی، دارالفکر، بیروت، لبنان، ج2 ص404. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.