یکی از بدعت‌هایی که احمد بصری وارد دین کرده است، نحوه‌ی مسح پا در وضو است. وی قائل است در مسح پا از نُک انگشتان تا دو قوزک پا به صورت حلقوی مسح پا واجب است.[1]

بررسی و نقد:
الف) خداوند متعال می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ[مائده/6] ای کسانی که ایمان آورده‏اید! هنگامی که به نماز می‏ایستید، صورت و دستها را تا آرنج بشویید! و سر و پاها را تا مفصل [برآمدگی پشت پا] مسح کنید.»

«کعبین»، تثنیه «کعب» است، برای «کعب»  سه معنا ذکر شده است: 1. استخوان برآمده پشت پا 2. استخوان موجود بین مفصل ساق پا و قدم پا که استخوان ساق بر روی آن قرار می‌گیرد. 3. استخوان(قوزک) بر آمده در دو طرف طرف مفصل پا.

علمای شیعه معنای سوم را رد کرده‌اند:
1. بنا بر معنای سوم، هر انسان چهار کعب دارد؛ پس آوردن «کعاب» به صیغه جمع، اشکالی نداشت؛ زیرا دراین صورت هم با واقعیت هماهنگ بوده و مطابق با سیاق و عبارت قبلی(مرافق) می‌بود؛ یعنی بدون هیچ منعی می‌‌توانست در آیه مورد نظر، به صورت جمع، یعنی «کعاب» استعمال شود، با این‌که به صیغه تثنیه آمده است.
2. اگر منظور از آیه، یک پا از دو پای وضو گیرنده باشد، با مشکل مهمی مواجه خواهیم شد و آن این‌که آیه که در مقام بیان شیوه ساختن وضو است، فقط به یک پا اشاره می‌کند، و در این صورت چه بسا چنین نتیجه‌گیری شود که؛ مسح بر یک پا کافی بلکه بیشتر از آن جایز نیست! با آن‌که بنابر فتوای احمدبصری مسح هر دو پا واجب است.

3. اشکال دیگر این است که در این صورت غایت و انتهای مسح و این‌که به سمت کدام کعب باید باشد مبهم خواهد بود. توضیح این‌که دو استخوان کنار پا؛ مشهور به قوزک است و در دو طرف ساق پا قرار گرفته است. اگر مراد آیه از کعبین، دو قوزکی باشد که دو طرف پایین ساق پا است، در این صورت این اشکال پیش می‌آید که به کدام سمت باید مسح کشید(یا شست)، و انتهای مسح یا شستن؛ کدام کعب است، کعب سمت چپ یا سمت راست؟[2]

ب) روایاتی وجود دارد که معصومین (علیهم‌السلام) مراد «کعبین» را بیان فرمودند. زراره نقل می کند: امام باقر(ع) درباره کیفیت وضوی حضرت رسول اکرم (ص) سؤال شده که ایشان دستور دادند تشت آبی آوردند، حضرت برای وضوگرفتن به ترتیب صورت، دست راست و دست چپپش را شست سپس سر و دو پای خود را با خیسی دست که از آب وضو مانده بود مسح کرد و فرمود: از اول سر انگشتان تا کعب پا را باید مسح کرد. پرسیدند کعب کجاست؟ حضرت فرمودند: بند پا و پایینتر از ساق پا است.[3]

پی‌نوشت:

[1]. سایت المهدیون، متعلق به انصار احمدالحسن.
[2]. اسلام کوئیست.
[3]. طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ج 5،ص 378.