دیدگاه علمای حنفی درباره ابن‌تیمیه
خلاصه مقاله
یکی از کسانیکه در طول چندین قرن، مورد توجه خاص وهابیان قرار گرفته و برای او ارزش فراوانی از نظر علمی قائلند؛ تقی الدین احمد بن عبدالحلیم معروف به «ابن‌تیمیه» است. او کسی است که افکار وهابیان از او سرچشمه می‌گیرد. وهابیان برای او کنگره‌های علمی گرفته و کتاب‌هایی در مدح و منزلت و شخصیت علمیش تألیف نموده‌اند و در حقیقت او را مؤسّس مذهب خود می‌دانند؛ اگر چه آنان در ظاهر این مطالب را اظهار نکرده و خود را سلفی می‌نامند. در مقابل این جریان می‌بینیم برخی از علمای اهل‌سنت مواضع تندی در مقابل این شخصیت دارند که از جمله آنان قاضی القضاة شمس الدین ابوالعباس احمد بن ابراهیم سرّوجی حنفی، ملّا علیّ بن سلطان محمّد قاری هروی حنفی، ابوالحسنات محمّد عبدالحیّ لکنوی حنفی و محمد بن محمد علاء بخاری حنفی هستند.
متن مقاله
یکی از کسانیکه در طول چندین قرن، مورد توجه خاص وهابیان قرار گرفته و برای او ارزش فراوانی از نظر علمی قائلند؛ تقی الدین احمد بن عبدالحلیم معروف به «ابن‌تیمیه» است. او کسی است که افکار وهابیان از او سرچشمه می‌گیرد. وهابیان برای او کنگره‌های علمی گرفته و کتاب‌هایی در مدح و منزلت و شخصیت علمی‌اش تألیف نموده‌اند و در حقیقت او را مؤسّس مذهب خود می‌دانند. اما در مقابل می‌بینیم برخی از علمای اهل‌سنت مواضع تندی در مقابل این شخصیت دارند که در این مقاله برای نمونه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- قاضی القضاة شمس الدین ابوالعباس احمد بن ابراهیم سرّوجی حنفی؛
ابن تغردی بردی درباره او می‌گوید: «او در علوم متعددی تخصص داشت و نیز اعتراضاتی را بر ابن‌تیمیه در علم کلام وارد کرده است.»[1] ابن حجر عسقلانی درباره او می‌گوید: «از تصنیفات او، کتاب (الردّ علی ابن تیمیه) است که در آن منصفانه و مؤدبانه و به طور صحیح بحث کرده است.»[2]
- ملّا علیّ بن سلطان محمّد قاری هروی حنفی؛
او در «شرح کتاب الشفا» می‌گوید: «ابن‌تیمیه از حنابله کوتاهی کرده و سفر به جهت زیارت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را تحریم کرده است... .»[3] هم‌چنین می‌گوید: «ابن‌تیمیه از حنابله در تحریم سفر به جهت زیارت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) افراط کرده است، همان‌گونه که غیر او نیز افراط کرده، آن‌جا که گفته: زیارت از امور قربی است که در دین ضروری بودنش معلوم است و کسی‌که آن را انکار کند کافر است، و شاید قول دوم به صواب نزدیک‌تر باشد؛ زیرا تحریم عملی که اجماع علما بر استحباب آن است، کفر بوده، به جهت آن‌که فوق تحریم مباح است که در این باب اتفاقی است.»[4]
- ابوالحسنات محمّد عبدالحیّ لکنوی حنفی؛
او می‌گوید: «مسأله زیارت بهترین مردم ـ علیه الصلاة و السلام ـ کلام ابن‌تیمیه است که در آن توهین‌ها است؛ زیرا او سفر به جهت زیارت قبر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را تحریم کرده و آن را معصیت دانسته و نفس زیارت قبر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را نیز تحریم کرده است... .»[5]
- محمد بن محمد علاء بخاری حنفی؛
او درباره ابن‌تیمیه می‌گوید: «... از او درباره سخنان ابن‌تیمیه که منفرد به آن بوده سؤال می‌شد و او جواب می‌داند که در آن‌ها خطا و اشتباه کرده است. او قلبش از ابن‌تیمیه متنفر بود، تا این‌که بر این امر استحکام یافت، و لذا تصریح به بدعت‌گذاری او نمود و سپس او را تکفیر کرد، و کار او به جایی رسید که در مجلسش تصریح کرد به این‌که هر کس بر ابن‌تیمیه لقب «شیخ الاسلام» را اطلاق کند، با این کارش کافر خواهد شد... .»[6]
پی‌نوشت:
[1]. «کان بارعا فی علوم شتّی و له اعتراضات علی ابن‌تیمیه فی علم الکلام.» النجوم الزهراء، ابن تغردی، چاپ وزارة الثقافة، مصر، ج 9، ص 213.
[2]. «و من تصنیفاته: الردّ علی ابن‌تیمیه، و هو فیه منصف متأدب صحیح الباحث.» رفع الإصر عن قضاة مصر، ابن حجر، مکتبة الخانجی، مصر، ص 42.
[3]. «و قد فرّط ابن‌تیمیه من الحنابلة حیث حرّم السفر لزیارة النبیّ ... .» شرح الشفا، ملا علی قاری، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 2، ص 152.
[4]. «و قد افراط ابن‌تیمیه من الحنابلة حیث حرّم السفر لزیارة النبیّ، کما افرط غیره، حیث قال: کون الزیارة قربة معلوم من الدین بالضرورة... .» شواهد الحق، نبهانی، المکتبة التوفیقیة، مصر، ص 177.
[5]. «سعادة الدارین فی الردّ علی الفرقتین، ابراهیم سمنودی، مکتبة الامام مالک، موریتانیا، ج 1، ص 173.
[6]. «کان یسأل عن مقالات ابن‌تیمیه التی انفرد بها فیجب بما ظهر له من الخطأ، و ینفر عنه قلبه الی ان استحکم ذلک علیه... .» البدر الطالع، محمّد بن علی شوکانی، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 2، ص 137.
افزودن نظر جدید