متن مقاله
یکی از کسانی‌که در طول چندین قرن، مورد توجه خاص وهابیان قرار گرفته و برای او ارزش فراوانی از نظر علمی قائلند، تقی ‌الدین احمد بن عبدالحلیم معروف به «ابن‌تیمیه» است. او کسی است که افکار وهابیان از او سرچشمه می‌گیرد. وهابیان برای او کنگره‌های علمی گرفته و کتاب‌هایی در مدح و منزلت و شخصیت علمیش تألیف کرده‌اند و در حقیقت او را مؤسّس مذهب خود می‌دانند. اما در مقابل می‌بینیم برخی از علمای اهل‌سنت مواضع تندی در مقابل این شخصیت دارند که در این مقاله برای نمونه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

- شمس الدین محمّد بن احمد بن عثمان ذهبی؛
او درباره ابن‌تیمیه می‌نویسد: «... من بسیار در بررسی احوال او زحمت کشیدم و درباره او به این نتیجه رسیدم که علت کنار گذاشتن او بین اهل مصر و شام و تنفّر مردم از او و سرزنش و تکذیب و تکفیر او، به جهت تکبر و خود‌خواهی و شدت علاقه به رهبری علما و توهین نسبت به بزرگان بوده است... .»[1] هم‌چنین درباره شخصی می‌گوید: «اگر تو در اصول و توابع آن از منطق و حکمت و فلسفه و آرای متقدمین و بحث‌های عقلی نمونه بوده و در عین حال به قرآن و سنت و اصول پیشینیان تمسک کرده و بین عقل و نقل جمع کرده‌ای، امّا گمان نمی‌کنم که در این امور به مرتبه ابن‌تیمیه رسیده باشی و نه به خدا که به او برسی، ولی دیدی که عاقبتش به کجا انجامید و چگونه پست و خوار و ذلیل شد و او را تکفیر کرده و به حق و باطل تکذیبش کردند... .»[2]

- تقی الدین سبکی شافعی؛
او درباره ابن‌تیمیه می‌گوید: «بدان‌که جایز است و حسن دارد توسل و استغاثه و طلب شفاعت از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) نزد پروردگار سبحان و متعال، و جواز و حسن آن از امور معلوم نزد هر صاحب دین بوده و معروف از فعل انبیاء و مرسلین و سیره سلف صالح و علما عوام از مسلمانان است، هیچ دینداری آن را انکار نکرده و به گوش هیچ‌کس در هیچ زمانی نخورده است، تا آن‌که ابن‌تیمیه آمد و در این باره سخنی گفت که مطالب را برای عقول ضعیف و پوشیده مشکل ساخت و بدعتی گذاشت که در هیچ عصری سابقه نداشته است و بس است تو را که انکار استغاثه و توسل از سوی ابن‌تیمیه گفتاری است که هیچ عالمی قبل از او آن را معتقد نشده است، امری که باعث شد تا بین اهل اسلام تفرقه و شکاف ایجاد شود... .»[3] او در ردّ ابن‌تیمیه در مسأله زیارت قبر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌گوید: «پرواضح است که زیارت به قصد تبرک و تعظیم منتهی به درجه ربوبیت نمی‌شود و زاید بر نصّ قرآن و سنت و فعل صحابه از تعظیم پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در زمان حیات و بعد از وفات او نمی‌گردد، پس چگونه امتناع آن به خیال ابن‌تیمیه رسیده است.»[4]

- صلاح الدین خلیل بن ابیک صفدی؛
او در کتاب «اعیان العصر و اعوان النصر» می‌نویسد: «ابن‌تیمیه به تنهایی معتقد به مسایل غریبی شده و در آن اقوال ضعیفی را برگزیده است که نزد جمهور علما عیب به حساب می‌آید، مسایلی که نزدیک بود، در لغزش و گمراهی بیفتد.»[5]

پی‌نوشت:

[1]. «... و قد تعبت فی وزنه وفتشه حتی مللت فی سنین متطاولة، فما وجدت أخرّه بین اهل مصر و الشام و مقتته نفوسهم وازدروا به و کذّبوه و کفّروه إلّا الکبر و العجب و فرط العزام فی رئاسة المشیخة و الازدراء بالکبار... .» بیان زغل العلم و الطلب، ص 17 ـ 18.
[2]. «فان برعت فی الاصول و توابعها من المنطق و الحکمة و الفلسفة و آراء الأوائل و محاورات العقول، و اعتصمت مع ذلک بالکتاب و السنة و اصول السلف، و لفقت بین العقل و النقل، فما أظنّک فی ذلک تبلغ رتبة ابن‌تیمیة و لا والله تقاربها، و قد رأیت ما آل امره الیه من الحطّ علیه و الهجر و التضلیل و التکفیر و التکذیب بحق و بباطل... .» الاعلان بالتوبیخ لمن ذم التاریخ،  ص 78.
[3]. «اعلم أنّه یجوز و یحسن التوسل و الاستغاثة و التشفع بالنبیّ (صلی الله علیه و آله و سلم) الی ربّه سبحانه و تعالی و جواز ذلک و حسنه من الأمور... .» شفاء السقام، تقی الدین سبکی، دار جوامع الکلم، مصر، ص 171.
[4]. «و من المعلوم انّ الزیارة بقصد التبرک و التعظیم لا تنتهی فی التعظیم الی درجة الربوبیة و لا تزید علی ما نصّ علیه فی القرآن و السنة و فعل الصحابة... .» شفاء السقام، تقی الدین سبکی، دار جوامع الکلم، مصر، ص 132.
[5]. «انفرد ـ ابن‌تیمیه ـ بمسائل غریبة و رجّح فیها اقوالا ضعیفة عند الجمهور معیبة کاد منها یقع فی هوّة... .» اعیان العصر و اعوان النصر، مخلوط، ج 1، ص 66.