پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از رویداد‌های مهم زندگی حاج محمد کریمخان کرمانی، آشنایی وی با کاظم رشتی، جانشین بی‌رقیب احسایی است.[1] تاریخ شیخیه شروع این آشنایی را، مربوط به بعد از وفات پدر کریمخان می‌داند، که وی در آن زمان در سن ۱۷ سالگی قرار داشته است. بعد از این واقعه، کریمخان تصمیم می‌گیرد، تحت تربیت یک استاد قرار گیرد تا بتواند علوم مختلف را فرا گیرد.
صاحب تذکرة الاولیاء، شروع این آشنایی را در ابتدا به وساطت «حاج اسماعیل ناصر» می‌داند و می‌نویسد: «روزی [کریمخان] میرزا عبدالله کوهبنانی را که از دوست‌داران وی بود، ملاقات می‌کند، برای ‌یافتن استاد، از وی راهنمایی خواست. «میرزا عبدالله» وی را به «حاج اسماعیل ناصر» رهنمون می‌شود و او نیز محمد کریمخان را به سید کاظم رشتی، راهنمایی می‌کند. بعد از آن حاج محمد کریمخان، آهنگ سفر به عتبات را می‌‌‌‌‌‌کند و به خدمت جناب سید می‌شتابد و ملتزم رکاب سید می‌گردد».[2]
ابوالقاسم ابراهیمی‌‌‌‌‌‌‌ نیز درباره‌ی چگونگی آشنایی کرمانی با سید کاظم رشتی می‌نویسد: «همين‌كه اسم و آوازه‌ی سید در كرمان، به گوش کریمخان کرمانی رسيد، با بی‌توانی به سويش شتافت و در اين وقت سن وی هفده سال بود».[3]
کریمخان سه سال نزد سید رشتی در کربلا ماند و سپس به دستور استادش، به کرمان بازگشت. ابراهیمی در این خصوص می‌نویسد: «کریمخان در سن بيست سالگی كه حسب الامر وی [یعنی سید رشتی] به ايران مراجعت می‌فرمود، سيد از ايشان تا خارج كربلا مشايعت فرمود».[4] کریمخان در این سه سالی که نزد سید بود، خود را به طور کامل وقف خدمت به استاد و حتی تمام دارایی خود را پیش‌کش او کرده بود، اما سید تنها خمس آن را پذیرفت.[5] ابراهیمی می‌نویسد: «کریمخان در مدت بسيار كمی چنان به وظائف خدمت و نوكری در خدمت آن عالی مقدار قيام و اقدام نمود، كه آئينه‌ی سرتاپانمای آن سيد گرديد»[6] و نقل شده که سید در وقت وداع، کریمخان را اینگونه خطاب می‌کند: «به عجم [کرمان] می‌روید و محتاج به احدی از علمای عجم نیستید.»[7]
جالب اینکه صاحب تذکرة الأولیاء نقل می‌کند که کریمخان در مدت این سه سال، اکثر وقت خود را صرف طبخ طعام و انجام کارهای سید کرده است. وی می‌نویسد: «آن جناب [کریمخان] با آن که سمت شاهزادگی داشت، چندی نهانی از سید جلیل، خود به نفس نفیس به جهت حضرتش طبخ طعام می‌کرد و بارها می‌فرمود که‌‌ این بصیرت و علم بی‌نهایت که خدایم عنایت فرموده، از برکت دود‌هایی است که در مطبخ سید مرحوم، کحل الجواهر دیده‌ی خود، نموده‌ام! و هر وقت از خدمت فراغت داشت، تحصیلی می‌نمود و در مجلس درس حاضر می‌شد».[8]
این بسی قابل تعجب و تأمل است، که چگونه کریمخانی که اکثر وقتش را در مطبخ سید سپری کرده است و تنها در وقت فراغت به تحصیل مشغول بوده است، توانسته به این مقام علمی نائل شود که سید در حقش بگوید: «به عجم [کرمان] می‌روید و محتاج به احدی از علمای عجم نیستید»[9] و او چگونه توانسته در این مدت کوتاه با آن همه اشتغال خدمت‌گذاری، در علوم مختلف متبحر شود که نیاز به استادی نداشته باشد؟ آیا در این زمان کسی در بلاد عجم نبوده که اعلم از کریمخان ۲۰ ساله باشد؟ حال آنکه اکابر و بزرگان زیادی در عجم بودند، که سالیان طولانی در مکتب اهل بیت (علیهم السلام) مشغول تحصیل و اجتهاد بودند. هرچند سید کاظم رشتی برای جانشینی بعد از خود وصیتی نکرد، اما کریمخان با سوء استفاده از حمایت‌های استادش، خود را جانشین پس از او معرفی کرد و بعدها انشعابی با عنوان کریم‌خانیه در شیخیه پدید آورد.

پی‌نوشت:

[1]. جهت آشنایی بیشتر با زندگی رشتی بنگرید به مقاله‌ی: سیری در زندگی سید کاظم رشتی
[2]. محمد حسن صاحب، تذکرة الاولیاء، ص ۶۰ .
[3]. ابوالقاسم ابراهيمي، فهرست، ج۱، ص ۵۹.
[4]. همان.
[5]. محمد حسن صاحب، تذکرة الاولیاء، ص 60 .
[6]. ابوالقاسم ابراهيمي ، فهرست، ج۱، ص 59 .
[7]. همان.
[8]. محمد حسن صاحب، تذکرة الاولیاء، ص 60.
[9]. ابوالقاسم ابراهيمي ، فهرست، ج۱، ص ۵۹.